Mang thai ngoài tử cung: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và phòng ngừa

Mang thai ngoài tử cung là khi trứng thụ tinh và phát triển ở nơi khác ngoài buồng tử cung, thường xảy ra nhiều nhất trong vòi trứng. Khi vòi trứng bị vỡ, có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm đến tính mạng. Việc nắm vững những kiến thức cần thiết về thai ngoài tử cung sẽ giúp phụ nữ có biện pháp phòng ngừa, cũng như biết cách xử trí kịp thời.

Thai ở ngoài tử cung là một trong những biến chứng nguy hiểm trong thai kỳ, có thể gây nguy hiểm đến sức khỏe sinh sản và tính mạng của phụ nữ. Tỷ lệ thai phụ mang thai ngoài tử cung đã tăng trong những năm gần đây. Ở châu Âu, tỷ lệ này chiếm 1/100 trường hợp mang thai, trong khi ở Việt Nam, tỷ lệ này chiếm từ 1/250 đến 1/300 trường hợp mang thai.

Dù chưa có đầy đủ và toàn diện các con số thống kê, nhưng đã có sự gia tăng số lượng trường hợp ở tất cả các tuyến điều trị.

Mang thai ngoài tử cung là gì?

Một tình trạng khi trứng sau khi thụ tinh lại lửng lơ và phát triển ngoài tử cung, không phải trong tử cung của người mẹ. Điều này có thể dẫn đến chảy máu lớn trong ổ bụng và nguy hiểm đến tính mạng của thai phụ nếu không được can thiệp kịp thời.

Trong một thai kỳ bình thường, quá trình thụ tinh xảy ra trong ống dẫn trứng. Sau đó, trứng đã được thụ tinh sẽ di chuyển vào tử cung và đính kèm vào niêm mạc tử cung. Phôi thai sẽ tiếp tục phát triển và ở lại trong tử cung cho đến khi sinh.

Phụ nữ mang thai ngoài tử cung và phôi thai không thể sống sót và phát triển bình thường, gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng. Thống kê từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) cho thấy, đây là nguyên nhân của 3-4% tử vong liên quan đến thai nghén. (1).

Dấu hiệu thai ở ngoài tử cung

Trong giai đoạn ban đầu, phụ nữ mang thai ngoài tử cung có thể trải qua một số dấu hiệu tương tự như thai kỳ bình thường như quá trễ kinh, cảm giác căng thẳng ở vùng ngực, buồn nôn hoặc đau bụng.

Tình trạng thai nằm ngoài tử cung không thể tiếp tục phát triển như thai kỳ bình thường. Thai phụ có thể có kết quả dương tính khi thử thai, nhưng sẽ gặp phải một số dấu hiệu khác lạ như:

Thai phụ có thể bị chảy máu âm đạo bất thường trước ngày hành kinh và kéo dài trong nhiều ngày liền. Máu ra ít và thường có màu nâu, đen. Nếu máu rò rỉ từ ống dẫn trứng, thai phụ có thể cảm thấy đau vai hoặc muốn đi tiêu. Các triệu chứng cụ thể sẽ phụ thuộc vào vị trí máu tụ và dây thần kinh bị kích thích.

Đau vùng chậu: Thai ngoài tử cung có thể tạo ra các cơn đau vùng bụng dưới, đau bụng một bên. Cơn đau thường không đều, đôi khi có cảm giác đau nhói.

Theo bác sĩ Cao Thị Thúy Hà, nếu khối thai không ngừng phát triển, có thể gây vỡ và gây chảy máu nhiều trong ổ bụng của thai phụ. Khi điều này xảy ra, thai phụ sẽ trải qua những cơn đau bụng cực kỳ mạnh mẽ, đột ngột, và có thể xuất hiện các triệu chứng nguy hiểm như sốc, choáng váng hoặc ngất xỉu. Tình trạng này được coi là khẩn cấp và đe dọa tính mạng, do đó, thai phụ cần được đưa đến bệnh viện ngay lập tức để cấp cứu.

Nguyên nhân gây có thai ngoài tử cung

Trong một số trường hợp, nguyên nhân dẫn đến thai ngoài tử cung không được xác định rõ ràng (2). Tuy nhiên, hầu hết các trường hợp gặp phải tình trạng này có liên quan đến một hoặc nhiều nguyên nhân sau đây:

Ống dẫn trứng bị viêm và có vết sẹo do thai phụ trải qua phẫu thuật hoặc bị nhiễm trùng trước đó.

Sự biến đổi hoặc hoạt động không bình thường của nội tiết tố;

Cơ quan sinh dục bất thường;

Có một số vấn đề liên quan đến di truyền.

Các tình trạng bệnh lý mà thai phụ đang gặp phải đang ảnh hưởng đến hình dáng hoặc hoạt động của ống dẫn trứng và các cơ quan sinh sản khác.

Ngoài ra, còn có một số yếu tố tiềm ẩn đáng lo ngại:

Ngày càng già: Nguy cơ chửa ngoài tử cung tăng lên khi phụ nữ ngày càng già.

Có 10% khả năng phụ nữ đã từng mang thai ngoài tử cung sẽ gặp lại tình trạng này trong lần mang thai tiếp theo.

Nhiễm trùng ống dẫn trứng, tử cung hoặc buồng trứng ở phụ nữ có thể tăng nguy cơ mang thai ngoài tử cung. Viêm vùng chậu (PID) và viêm vòi trứng đặc biệt là hai tình trạng viêm nhiễm ảnh hưởng mạnh đến nguy cơ mang thai ngoài tử cung ở phụ nữ.

Các bệnh lây truyền qua đường tình dục là những bệnh lý nhiễm trùng như lậu, chlamydia,…

Hút thuốc lá có liên quan đến nguy cơ mang thai ngoài tử cung.

Trong quá trình điều trị vô sinh, việc sử dụng thuốc kích thích rụng trứng có thể tăng nguy cơ mang bầu ngoài tử cung.

Có thể có những khuyết điểm ở ống dẫn trứng, có thể do bẩm sinh hoặc do phẫu thuật, gây tăng nguy cơ mang thai ngoài tử cung.

Phẫu thuật ở khu vực chậu, bao gồm việc cắt bỏ thai hoặc loại bỏ u xơ, được xem là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng này.

Việc sử dụng thuốc hoặc dụng cụ tránh thai như IUD có thể tăng khả năng mang thai ngoài tử cung.

Công cụ rewrite tiếng Việt có thể viết lại đoạn văn Input như sau:Phẫu thuật thắt ống dẫn trứng là một phương pháp giúp ngăn chặn việc mang thai ngoài ý muốn cho phụ nữ. Tuy nhiên, nếu sau đó phụ nữ này có thai, tỷ lệ thai ngoài tử cung sẽ tăng lên.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng dù không có bất kỳ yếu tố nguy cơ nào như vậy, thai phụ vẫn có thể mang thai ngoài tử cung. Vì vậy, các chuyên gia khuyến cáo thai phụ nên đến ngay cơ sở y tế khi gặp những dấu hiệu bất thường trong thai kỳ để phát hiện sớm và có thể can thiệp kịp thời.

Phương pháp chẩn đoán mang thai ngoài tử cung

Có thể được chỉ định thực hiện một số xét nghiệm nhằm chẩn đoán chính xác tình trạng mang thai ngoài tử cung trong những trường hợp nghi ngờ, như:

Thử thai: Bác sĩ có thể yêu cầu thai phụ thực hiện xét nghiệm máu để xác định nồng độ hormone HCG (βhCG) có trong cơ thể. HCG chỉ có mặt khi phụ nữ mang thai, vì vậy xét nghiệm này sẽ cho biết xem thai phụ có mang thai hay không. Tuy nhiên, thông qua xét nghiệm này, chúng ta không thể biết được vị trí của thai trong tử cung.

Siêu âm được sử dụng để xác định vị trí chính xác của thai nhi trong trường hợp nghi ngờ mang thai ngoài tử cung. Kết quả siêu âm sẽ cho thấy có hoặc không có túi thai trong buồng tử cung, và cũng có thể thấy hình ảnh của túi thai nằm trong ống dẫn trứng. Ngoài ra, phương pháp này còn giúp phát hiện và đánh giá tình trạng chảy máu trong trường hợp thai ngoài tử cung bị vỡ.

Các xét nghiệm máu khác: Ngoài việc xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ HCG, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện các xét nghiệm máu khác để kiểm tra tình trạng thiếu máu và kiểm tra nhóm máu trong trường hợp cần truyền máu.

Phương pháp nội soi ổ bụng là một công nghệ hiện đại để chẩn đoán thai nằm ngoài tử cung một cách nhanh chóng và chính xác. Khi thực hiện nội soi ổ bụng, chúng ta có thể phát hiện một bên ống dẫn trứng căng phồng và màu tím đen, đó chính là khối thai ngoài tử cung.

Thai ngoài tử cung có nguy hiểm không?

Theo ThS.BS Cao Thị Thúy Hà, nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, mang thai ngoài tử cung có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng như:

Khối thai ngoài tử cung khi bị vỡ có thể gây ra chảy máu trong cơ thể của thai phụ một cách nghiêm trọng. Tình trạng này rất nguy hiểm và có thể gây nguy hiểm cho tính mạng của thai phụ nếu không được can thiệp cấp cứu kịp thời.

Việc chậm trễ trong điều trị tổn thương ống dẫn trứng có thể gây tổn hại đáng kể đến ống dẫn trứng và tăng nguy cơ mắc thai ngoài tử cung trong các lần mang thai sau này.

Sau khi mất thai và lo lắng về tương lai của những lần mang thai tiếp theo, thai phụ có thể trải qua trạng thái trầm cảm và stress kéo dài.

Có thai ngoài tử cung phải làm sao?

Việc Thai ngoài tử cung không thể phát triển và không thể sinh ra hoặc đưa khối thai trở lại tử cung là cần thiết để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm đối với tính mạng của thai phụ.

Bác sĩ sẽ tư vấn và hướng dẫn phác đồ điều trị phù hợp cho thai phụ dựa trên các triệu chứng, kích thước và tình trạng hiện tại của khối thai, bao gồm việc xác định xem khối thai đã vỡ hay chưa. Phương pháp điều trị có thể là sử dụng thuốc, phẫu thuật nội soi hoặc phẫu thuật mở bụng.

Điều trị bằng thuốc

Các trường hợp thai ngoài tử cung nhỏ (đường kính không quá 3cm) và chưa bị vỡ thường được điều trị bằng thuốc nếu được phát hiện sớm.

Thuốc Methotrexate là loại thuốc phổ biến nhất được sử dụng trong trường hợp này. Thuốc này có tác dụng ngăn chặn quá trình phân chia và phát triển của tế bào, giúp khối thai tự tiêu biến sau 4 – 6 tuần điều trị. Methotrexate sẽ được tiêm vào cơ thể. Sau khi tiêm, bác sĩ sẽ theo dõi và tiến hành xét nghiệm HCG để xác định hiệu quả của điều trị. Nếu kết quả xét nghiệm HCG không đạt mong đợi, bác sĩ có thể điều chỉnh liều thuốc hoặc thực hiện phẫu thuật tùy theo từng trường hợp cụ thể.

Trong quá trình điều trị, thai phụ có thể trải qua một số tác dụng không mong muốn của thuốc như cảm giác buồn nôn, nôn mửa, mệt mỏi, cảm thấy mất hứng, xuất hiện vết loét trên môi, rụng tóc, tiêu chảy, gặp khó khăn trong việc nhìn… Ngoài ra, cũng có một số tác dụng phụ hiếm gặp khác như suy giảm chức năng tụy, suy gan, suy thận.

Thai phụ sau khi điều trị cần tuân thủ hướng dẫn và tư vấn của bác sĩ, tránh việc mang thai lại ít nhất trong 3 tháng hoặc lâu hơn.

Điều trị bằng phẫu thuật

Bác sẽ tư vấn và chỉ định cho thai phụ lựa chọn phương pháp phẫu thuật nội soi hoặc phẫu thuật mở bụng để loại bỏ khối thai ngoài tử cung tùy vào trường hợp cụ thể.

Phẫu thuật nội soi

Công nghệ phẫu thuật nội soi được sử dụng khi khối thai có kích thước lớn nhưng chưa bị vỡ. Có hai dạng phẫu thuật nội soi phổ biến nhất là phẫu thuật mở thông vòi trứng và phẫu thuật cắt bỏ vòi trứng.

Trong quá trình thực hiện phẫu thuật mở thông vòi trứng, bác sĩ sẽ tiến hành loại bỏ khối thai ngoài tử cung và bảo tồn vòi dẫn trứng. Tuy nhiên, trong trường hợp phẫu thuật cắt bỏ vòi trứng, cả khối thai và vòi trứng đều sẽ được loại bỏ.

Phụ nữ vẫn có khả năng mang thai sau khi đã loại bỏ ống dẫn. Nếu cả hai ống dẫn đều bị cắt, phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) là lựa chọn hàng đầu để giúp phụ nữ mang thai và sinh con.

Phẫu thuật mở bụng

Khi thai ngoài tử cung phát triển quá lớn và vỡ, gây xuất huyết nghiêm trọng, phẫu thuật mở bụng là cách điều trị không thể thiếu. Trong trường hợp như vậy, thông thường ống dẫn trứng đã bị hư hỏng và cần phải được loại bỏ.

Chăm sóc sau phẫu thuật

Bác sĩ sẽ hướng dẫn chi tiết cho bệnh nhân về cách chăm sóc vết mổ sau phẫu thuật. Việc quan trọng nhất là bệnh nhân phải đảm bảo vết mổ luôn sạch sẽ và khô ráo trong quá trình lành. Đồng thời, bệnh nhân nên thường xuyên kiểm tra vết mổ hàng ngày để đảm bảo không có nguy cơ nhiễm trùng xảy ra.

Có một số dấu hiệu nhận biết vết mổ bị nhiễm trùng bao gồm:

Da bị đỏ và sưng tấy.

Máu chảy quá nhiều hoặc không dừng lại;

Một mùi hôi dồn dập phát ra từ vết mổ khiến nơi đó trở nên không thoáng đãng.

Khi chạm vào, tôi cảm nhận được sự ấm áp tràn đầy.

Sau khi phẫu thuật, bệnh nhân có thể gặp hiện tượng xuất huyết âm đạo nhẹ kèm theo cục máu đông. Tình trạng này có thể kéo dài trong khoảng 6 tuần sau ngày phẫu thuật. Vì vậy, để giảm thiểu ảnh hưởng lên vết mổ và chăm sóc bản thân tốt hơn, bệnh nhân cần lưu ý các vấn đề sau đây:

Để tránh bị táo bón, hãy uống đủ nước.

Hãy nghỉ ngơi thật nhiều sau phẫu thuật, đặc biệt là trong tuần đầu tiên.

Không cần nâng, mang hay vác những vật nặng.

Không có quan hệ tình dục và sử dụng tampon trước khi có sự chấp thuận từ bác sĩ.

Không vệ sinh vùng kín;

Hãy liên hệ ngay với bác sĩ nếu bạn cảm thấy cơn đau tăng lên hoặc có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào khác.

Phòng tránh mang thai ngoài tử cung

Phụ nữ có thể phòng ngừa bằng cách thay đổi thói quen sinh hoạt và duy trì sức khỏe sinh sản tốt. Có một số biện pháp phụ nữ có thể áp dụng như sau:

Việc duy trì quan hệ tình dục an toàn và hạn chế số lượng đối tác tình dục có thể giảm nguy cơ lây nhiễm các bệnh qua đường tình dục, giảm nguy cơ viêm nhiễm vùng chậu và nguy cơ mang thai ngoài tử cung.

Phụ nữ cần loại bỏ thói quen hút thuốc lá và hạn chế việc hút thuốc lá thụ động để giảm nguy cơ thai ngoài tử cung.

Khám tổng quát về sức khỏe phụ khoa định kỳ, kiểm tra thường xuyên về các bệnh lây truyền qua đường tình dục: Phát hiện và xử lý sớm các vấn đề không bình thường hoặc các căn bệnh phụ khoa sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh.

Cảnh báo không nên lạm dụng thuốc tránh thai khẩn cấp: Chuyên gia sản khoa nhắc nhở rằng, việc sử dụng quá nhiều thuốc phòng tránh thai khẩn cấp có thể tăng nguy cơ mang thai ngoài tử cung.

Những câu hỏi thường gặp về tình trạng thai ngoài tử cung

Một trong những tình huống nguy hiểm trong sản khoa là mang thai ngoài tử cung. Vì vậy, để đảm bảo an toàn cho thai phụ, cần phải có đủ kiến thức để có thể can thiệp kịp thời và tránh các biến chứng tiềm năng ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản và tính mạng.

Trung tâm Sản Phụ khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, đã nhận được rất nhiều câu hỏi và thắc mắc từ khách hàng gửi về hộp thư của chúng tôi. Chuyên gia ThS.BS Cao Thị Thúy Hà sẽ trả lời một cách cụ thể và chi tiết từng câu hỏi như sau:

1. Thai ngoài tử cung tự tiêu như thế nào?

Thông thường, khi phát hiện mang thai ngoài tử cung, phương pháp điều trị thông dụng là sử dụng thuốc hoặc phẫu thuật để loại bỏ hoặc ngăn chặn sự phát triển của khối thai, từ đó đẩy nó tự tiêu. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, thai ngoài tử cung có thể tự tiêu mà không cần can thiệp bất kỳ phương pháp nào. Điều này xảy ra khi khối thai nhỏ (dưới 3cm), nồng độ hormone thai kỳ thấp và không đủ tế bào để duy trì sự phát triển của thai. Khi đó, thai sẽ không đủ điều kiện để tiếp tục phát triển và sẽ tự tiêu đi.

Dù thai ngoài tử cung có khả năng tự tiêu và thoái triển, nhưng các chuyên gia khuyến cáo thai phụ nên tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ và thường xuyên theo dõi tình trạng của mình. Nếu có biểu hiện xuất huyết âm đạo hoặc đau âm ỉ một bên bụng, thai phụ nên tái khám ngay.

2. Thai ngoài tử cung thì niêm mạc tử cung có dày lên không?

Niêm mạc tử cung, hay còn được gọi là nội mạc tử cung, là một lớp mô lót bao phủ toàn bộ bề mặt bên trong của tử cung. Vai trò quan trọng của niêm mạc là hỗ trợ quá trình thụ tinh và mang thai của phụ nữ. Dày lên của niêm mạc là một phần chuẩn bị cần thiết để trứng được thụ tinh và làm tổ trong tử cung, do đó niêm mạc vẫn sẽ dày lên bất kể thai phụ mang thai ngoại hay trong tử cung.

Trong trường hợp thai ngoài tử cung, trứng đã được thụ tinh sẽ không được đặt trong tử cung, mà sẽ “đóng đô” ở một vị trí khác trong ổ bụng. Dù cho trứng có quay về tử cung hay không, niêm mạc tử cung vẫn sẽ trở nên dày và thay đổi cấu trúc để tạo điều kiện cho sự phát triển của thai và phôi thai.

3. Phát hiện thai ngoài tử cung ở tuần thứ mấy?

Việc phát hiện thai ngoài tử cung có thể được thực hiện từ tuần thứ 5 – 8 của thai kỳ. Vì vậy, nếu phụ nữ có những dấu hiệu như trễ kinh, tăng nhiệt độ cơ thể, sự căng cứng vùng ngực… Hoặc que thử thai hiển thị 2 vạch, họ nên đi khám ngay để xác định liệu mình có mang thai hay không, cũng như biết vị trí của thai trong tử cung. Điều này giúp phát hiện sớm thai ngoài tử cung và đưa ra biện pháp xử lý kịp thời.

4. Thai ngoài tử cung bao lâu thì vỡ?

Việc định rõ thời gian rạn nứt của thai ngoài tử cung là một nhiệm vụ khó khăn, phụ thuộc vào vị trí của thai, sự phát triển của thai nhi, sức khỏe và cơ địa của từng bà bầu.

Việc tử cung bị vỡ có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, như mất máu, tổn thương các cơ quan sinh sản và ảnh hưởng đến khả năng mang thai trong tương lai. Điều này cũng có thể đe dọa tính mạng của thai phụ. Vì vậy, sau khi được chẩn đoán mắc bệnh, thai phụ cần tuân thủ hướng dẫn theo dõi và điều trị từ bác sĩ để tránh gặp phải các biến chứng nguy hiểm.

5. Chửa ngoài tử cung có phải mổ không?

Phẫu thuật được sử dụng để loại bỏ thai ngoài tử cung, đặc biệt là trong trường hợp thai phát triển lớn hoặc bị vỡ, gây xuất huyết trong ổ bụng. Bác sĩ sẽ tùy theo từng trường hợp cụ thể để quyết định sử dụng phẫu thuật nội soi hoặc phẫu thuật mở bụng để điều trị cho bệnh nhân.

6. Bị thai ngoài tử cung khi nào thì mang thai lại?

Phần lớn phụ nữ mang thai ngoài tử cung có thể thụ tinh lại sau khoảng 3 – 4 tháng sau khi hoàn thành điều trị. Trong trường hợp cần phẫu thuật, phụ nữ có thể mang thai lại sau 6 tháng đến 1 năm sau khi vết mổ đã lành. Tuy nhiên, mỗi người có cơ địa khác nhau, vì vậy khuyến nghị chỉ nên mang thai khi cơ thể thực sự phục hồi và khỏe mạnh để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé. Để biết thời điểm thích hợp để mang thai lại, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ và tiến hành các xét nghiệm cần thiết trước khi quyết định mang thai.

Nếu phát hiện mang thai ngoài tử cung, chị em phụ nữ nên tập trung chăm sóc bản thân, nghỉ ngơi và sinh hoạt điều độ để cơ thể hồi phục. Khi muốn mang thai trở lại, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về cách duy trì một thai kỳ khỏe mạnh và an toàn.