Một trong những chất chỉ số khối u được sử dụng là CA 15-3. Đây là một chỉ số có thể tăng lên khi bệnh lý ung thư tiến triển và giảm khi khối u đáp ứng với liệu pháp điều trị. CA 15-3 thường liên quan đến ung thư vú, vì thế, xét nghiệm CA 15-3 và một số chất khác thường được thực hiện để theo dõi những người bị ung thư vú di căn. Chất này cũng có thể được sử dụng để phát hiện ung thư vú tái phát. Bác sĩ Phan Văn Giáo sẽ cung cấp thông tin về xét nghiệm CA 15-3 trong bài viết sau. Mời quý vị độc giả cùng theo dõi!
CA 15-3 là gì?
Tên viết tắt CA 15-3 ám chỉ kháng nguyên carbohydrate 15-3 (carbohydrate antigen 15-3) hoặc kháng nguyên ung thư 15-3 (cancer antigen 15-3). Đây là một loại chất đạm được tiết ra vào máu bởi một số loại ung thư, do đó CA 15-3 được xem như là chỉ số cho tình trạng ung thư. Tuy nhiên, nó cũng có liên quan đến một số tình trạng khác không phải do ung thư.
Sinh học của CA 15-3?
Một loại glycoprotein lớn xuyên qua màng được gọi là protein MUC1, được tạo ra từ gen MUC1, là một loại protein quyết định kháng nguyên (epitope) của kháng nguyên CA 15-3. Protein MUC1 còn được biết đến như là một loại mucin biểu mô đa dạng hoặc kháng nguyên màng biểu mô và phân bố rộng rãi ở vùng bên ngoài tế bào, màng tế bào và chất lỏng tế bào. Tuy nhiên, trong bệnh ung thư vú, protein MUC1 thường được biểu hiện quá mức và bị glycosyl hóa một cách không đúng quy trình ở vùng bên ngoài tế bào.
Protein MUC1 có khả năng tham gia vào quá trình kết dính tế bào về mặt sinh lý. Việc này được thực hiện bằng cách làm giảm mức độ chất nền (matrix) ở giữa tế bào và ngoại bào, cũng như giảm các tương tác giữa các tế bào. Rõ ràng, việc biểu hiện quá mức của protein MUC1 có liên quan trực tiếp đến sự xâm lấn và di căn của ung thư.
Biểu hiện trong ung thư
Các tế bào ác tính của tuyến vú thường thể hiện mức độ kháng nguyên CA 15-3 cao hơn so với mức bình thường. Trong trường hợp ung thư tuyến vú, mức độ này càng tăng cao. CA 15-3 được sản xuất bởi các tế bào ung thư và sau đó tiết vào dòng máu, từ đó trở thành một chỉ số cho bệnh ung thư. Đặc biệt, nó giúp theo dõi sự phát triển, đáp ứng điều trị và tái phát của ung thư vú.
Độ CA 15-3 tăng khoảng 10% ở những trường hợp ung thư vú đang ở giai đoạn sớm. Tuy nhiên, tỷ lệ tăng lên đến 70% ở những trường hợp ung thư vú đang ở giai đoạn lan tỏa. Khoảng 30% những trường hợp ung thư vú không tạo ra CA 15-3.
Bên cạnh ung thư vú, việc tăng CA 15-3 cũng có thể xảy ra ở một số loại ung thư khác như ung thư đại trực tràng, phổi, buồng trứng, niêm mạc tử cung, dạ dày và tụy, cũng như ung thư tế bào gan… Ngoài ra, nó cũng có thể tăng đáng kể hoặc tạm thời ở một số bệnh không ung thư như bệnh viêm gan mạn, xơ gan, lao, bệnh vú lành tính, viêm niêm mạc tử cung và bệnh Bệnh Lupus ban đỏ của hệ thống miễn dịch.. CA 15-3 cũng có thể tăng trong một số trường hợp sinh lý như phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú.
Hội chứng Marfan thuộc vào nhóm các dị tật di truyền. Dị tật này ảnh hưởng đến các đặc điểm của cơ thể con người và khi phát hiện, sẽ dẫn đến các bệnh lý. Đặc biệt, các bệnh lý này có thể được truyền lại cho thế hệ tiếp theo. Bài viết này sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về Hội chứng Marfan.
Chỉ định và ứng dụng xét nghiệm CA 15-3 trên lâm sàng
Sàng lọc, chẩn đoán và phân giai đoạn cho ung thư vú
Hiện tại, khuyến cáo cần thêm dữ liệu để sử dụng xét nghiệm CA 15-3 để sàng lọc, chẩn đoán hoặc phân loại ung thư vú. Nồng độ CA 15-3 không luôn tăng trong giai đoạn đầu của ung thư vú hoặc có thể không tăng trong một số trường hợp. Điều này làm cho việc phát hiện ung thư giai đoạn đầu hoặc khối u không có kháng nguyên CA 15-3 trở nên khó khăn. Tuy nhiên, một số nghiên cứu cho thấy CA 15-3 có giá trị tiên lượng trong giai đoạn đầu của ung thư vú. Việc phát hiện dấu hiệu khối u này có thể dự đoán một dự hậu xấu hơn.
Nồng độ CA 15-3 có thể tăng cao trong cả trường hợp lành tính và ác tính, điều này làm giảm độ nhạy, độ đặc hiệu và khả năng dự đoán kết quả dương tính. Điều này gây khó khăn trong việc sàng lọc, chẩn đoán và phân loại ung thư vú.
Phát hiện bệnh tái phát sau khi điều trị ung thư vú nguyên phát
Đề xuất sử dụng kiểm tra CA 15-3 để giám sát việc tái phát của bệnh ung thư vú sau khi điều trị ung thư vú ban đầu vì hiện tại vẫn chưa có đủ thông tin.
Việc tăng độ nồng độ CA 15-3 có thể dự báo tái phát khoảng 5 – 6 tháng trước khi xuất hiện dấu hiệu hoặc triệu chứng, hoặc kết quả dương tính từ các xét nghiệm khác, theo một số nghiên cứu. Tuy nhiên, chưa có bằng chứng từ thử nghiệm ngẫu nhiên cho thấy việc phát hiện và điều trị sớm các trường hợp tái phát khi không có triệu chứng sẽ cải thiện thời gian sống và chất lượng cuộc sống. Chi phí và tác động của việc tăng độc tính điều trị khi phát hiện sớm cũng chưa được rõ ràng.
Theo dõi trường hợp ung thư vú di căn
Độ nhạy và độ đặc hiệu chung của dịch tiết CA 15-3 đối với toàn bộ bệnh nhân mắc ung thư vú là không cao. Tuy nhiên, độ nhạy và độ đặc hiệu có thể cao hơn đối với bệnh nhân ung thư vú đang trong quá trình tiến triển (di căn) hoặc tái phát. CA 15-3 có thể tăng cao trong những khối u lớn hơn và ung thư vú ở giai đoạn cao hơn. Điều này có liên quan đến chức năng của nó trong việc ngăn chặn sự kết dính, xâm lấn và di căn của tế bào ung thư. Kết hợp với bệnh sử, khám lâm sàng và chẩn đoán hình ảnh, xét nghiệm CA 15-3 có thể được sử dụng để giám sát sự phản ứng của bệnh nhân ung thư vú đang di căn đối với liệu pháp đang được áp dụng.
Để theo dõi việc điều trị, không nên sử dụng duy nhất một chỉ số CA 15-3. Tuy nhiên, nếu không có bất kỳ dấu hiệu nào khác về bệnh có thể đo được, việc tăng nồng độ CA 15-3 có thể cho thấy sự thất bại trong điều trị. Tuy nhiên, phải cẩn trọng khi giải thích các kết quả này do nồng độ CA 15-3 tăng giả có thể xảy ra trong 4-6 tuần đầu điều trị.
Tiên lượng phẫu thuật
Mức độ miR-923 và CA 15-3 trong huyết tương khi bệnh nhân phẫu thuật ung thư vú có thể là những chỉ số tiên lượng độc lập, theo một báo cáo của Lasham và đồng nghiệp. Vì vậy, chúng có thể hỗ trợ cho việc quản lý tích cực hoặc giám sát chặt chẽ hơn sau phẫu thuật, cùng với các yếu tố dự đoán bệnh học lâm sàng tiêu chuẩn.
Giải thích kết quả xét nghiệm
Thông thường được xem là giá trị CA 15-3 từ 30 (U/mL) trở xuống, tuy nhiên phạm vi giá trị thông thường có thể thay đổi một chút.
Để có ý nghĩa thực sự, chỉ số CA 15-3 cần được đánh giá kết hợp với các yếu tố khác như khám lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh và các xét nghiệm máu khác. Một giá trị đơn lẻ thường ít có giá trị, vì vậy cần đo thường xuyên trong quá trình điều trị. Mức độ giảm của chỉ số CA 15-3 trong quá trình điều trị có thể cho thấy đáp ứng của khối u. Trong khi mức độ ổn định hoặc tăng lên mặc dù đã được điều trị đầy đủ có thể cho thấy khối u không đáp ứng với liệu pháp hoặc khối u đang tái phát.
Khi mức CA 15-3 cao hơn bình thường, điều đó thường chỉ ra rằng ung thư vú đã phát triển nhiều hơn.
Trong trường hợp ung thư vú lan tỏa đến gan hoặc xương, thường có mức độ cao nhất của CA 15-3 được quan sát. Tuy nhiên, mức độ của chỉ số CA 15-3 có thể thấp hoặc ở mức bình thường ngay cả trong quá trình bệnh diễn tiến. Nguyên nhân là do không phải tất cả các dạng ung thư vú đều sản sinh ra CA 15-3 hoặc ở giai đoạn đầu của ung thư vú cũng có thể không có mức độ CA 15-3 đủ để phát hiện. Do đó, việc chỉ số CA 15-3 ở mức bình thường không có nghĩa là không có bệnh ung thư.
Mọi phương pháp điều trị khối u đều có thể gây ra sự gia tăng dễ dàng qua các chất chỉ điểm khối u. Tuy nhiên, trong thời gian 4-6 tuần đầu tiên sử dụng liệu pháp mới, nồng độ CA 15-3 có thể tăng đột ngột. Vì vậy, để tránh hiểu nhầm, xét nghiệm CA 15-3 không nên được thực hiện trong vòng 2-3 tháng sau khi bắt đầu sử dụng liệu pháp mới.
Các trạng thái không đáng lo ngại hoặc không có bệnh lý gì, thậm chí cả các bệnh ác tính khác cũng có thể dẫn đến tăng mức độ CA-153. Tuy nhiên, mức độ tăng này thường ổn định và khác hoàn toàn so với ung thư. Chỉ khi có sự tăng lên mới cần xem xét kiểm tra thêm. Điều quan trọng cần nhớ là điều này.
Các nguyên nhân lành tính làm tăng nồng độ CA 15-3:
Nguyên nhân ác tính làm tăng nồng độ CA 15-3:
Theo dõi sau khi có kết quả xét nghiệm CA15-3 như thế nào?
Nếu cần thiết, siêu âm hoặc CT scan của vùng vú và xét nghiệm máu để đánh giá sức khỏe chung. Nếu kết quả xét nghiệm cho thấy có khả năng ung thư vú, bác sĩ có thể tiến hành thăm khám và xét nghiệm khác để xác định chính xác hơn tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Nếu không có dấu hiệu ung thư vú, bác sĩ có thể tiếp tục theo dõi và kiểm tra lại sau một thời gian để đảm bảo rằng tình trạng sức khỏe của bệnh nhân không có sự thay đổi.
Tóm lại, áp dụng kiểm tra CA 15-3 để theo dõi bệnh ung thư vú thường xuyên. Nó có thể gây áp lực và bận tâm, đặc biệt nếu chỉ số khối u tăng đột ngột. Tuy nhiên, cần nhớ rằng CA 15-3 chỉ cung cấp cái nhìn toàn diện và cần kết hợp với tiền sử bệnh lý và các kiểm tra khác để có giá trị.
Không có ý nghĩa là bệnh ung thư đang lan rộng hoặc xâm chiếm các cơ quan khác nếu chỉ số CA 15-3 tăng. Tương tự, không có nghĩa là bệnh ung thư đã hoàn toàn biến mất nếu có sự giảm nhẹ tạm thời, bởi vì bệnh ung thư di căn không thể được chữa khỏi.
Tôi là Nguyễn Văn Sỹ có 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực thiết kế, thi công đồ nội thất; với niềm đam mê và yêu nghề tôi đã tạo ra những thiết kếtuyệt vời trong phòng khách, phòng bếp, phòng ngủ, sân vườn… Ngoài ra với khả năng nghiên cứu, tìm tòi học hỏi các kiến thức đời sống xã hội và sự kiện, tôi đã đưa ra những kiến thức bổ ích tại website nhaxinhplaza.vn. Hy vọng những kiến thức mà tôi chia sẻ này sẽ giúp ích cho bạn!