Viêm màng não: Dấu hiệu, nguyên nhân, biến chứng và chẩn đoán

Viêm màng não: Dấu hiệu, nguyên nhân, biến chứng và chẩn đoán

08/11/2022

Viêm màng não là một bệnh hiếm gặp, có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Vì vậy, việc phát hiện sớm các triệu chứng của viêm màng não không chỉ giúp chẩn đoán bệnh một cách chính xác mà còn giúp đặt ra phương pháp điều trị ngay lập tức.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS.BS Lê Phan Kim Thoa, Nguyên Trưởng khoa Nhi Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.

Viêm màng não là gì?

Tình trạng viêm màng não xảy ra khi các màng bảo vệ não và tủy sống bị nhiễm trùng. Bệnh này có thể xảy ra ở mọi người, nhưng thường gặp nhất ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Dấu hiệu viêm màng não

1. Các triệu chứng viêm màng não do virus

Bị viêm màng não do virus, trẻ sơ sinh có thể gặp phải những hệ quả không mong muốn.

Biếng ăn.

Quấy khóc.

Nôn ói.

Tiêu chảy.

Phát ban.

Vấn đề liên quan đến hệ thống hô hấp.

Tình trạng của viêm màng não do virus ở người lớn được biểu hiện bằng:

Đau đầu.

Sốt.

Cổ cứng.

Co giật.

Không thể chịu đựng ánh sáng mạnh.

Buồn ngủ.

Hôn mê.

Tôi cảm thấy mệt mỏi và buồn nôn.

Giảm cảm hứng ẩm thực.

Tâm lý không ổn.

2. Các triệu chứng viêm màng não do vi khuẩn

Triệu chứng viêm màng não do vi khuẩn thường xuất hiện bất thường, bao gồm:

Tâm lý không ổn.

Tôi cảm thấy mệt mỏi và buồn nôn.

Cảm nhận mạnh với ánh sáng.

Cáu gắt.

Đau đầu.

Sốt.

Ớn lạnh.

Cổ cứng.

Có một số vùng da bị biến đổi màu tím, tương tự như vết bầm tím.

Buồn ngủ.

Hôn mê.

Vi khuẩn và virus có thể gây viêm màng não và dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Vì vậy, khi bạn phát hiện các triệu chứng, hãy đến ngay bệnh viện để được khám và xét nghiệm để tìm nguyên nhân gây bệnh, từ đó chọn phương pháp điều trị phù hợp.

3. Các triệu chứng viêm màng não do nấm

Triệu chứng của viêm màng não do nấm gây ra cũng giống với những dấu hiệu thường gặp trong các bệnh nhiễm trùng khác.

Tôi cảm thấy mệt mỏi và buồn nôn.

Cảm nhận mạnh với ánh sáng.

Cứng cổ.

Sốt.

Đau đầu.

Luôn cảm thấy kiệt sức và mệt mỏi.

Không biết đường hoặc bị lạc.

4. Các triệu chứng viêm màng não mãn tính

Bệnh viêm màng não mãn tính được xác định khi triệu chứng kéo dài trên 4 tuần và có biểu hiện tương tự như các dạng cấp tính nhưng phát triển chậm hơn.

Nguyên nhân gây viêm màng não

Các loại viêm màng não khác nhau có nguyên nhân riêng biệt, nhưng tất cả đều gây bệnh theo cách tương tự: vi khuẩn, nấm, virus hoặc ký sinh trùng lây lan trong cơ thể qua đường máu đến màng não.

Cụ thể, nguyên nhân gây ra từng loại như sau:

1. Viêm màng não do vi khuẩn

Bệnh này rất nguy hiểm và có thể gây nguy hiểm cho tính mạng hoặc gây tổn thương não nếu không được điều trị kịp thời.

Có một số loại vi khuẩn là nguyên nhân gây bệnh, bởi vì chúng là vi khuẩn.

Phế cầu (Streptococcus pneumoniae) là một loại vi khuẩn.

Neisseria meningitidis (hay còn gọi là não mô cầu);.

Listeria monocytogenes thường tấn công những người lớn tuổi, phụ nữ mang thai hoặc những người có vấn đề về hệ thống miễn dịch.

Haemophilus influenzae loại b (Hib) là một nguyên nhân phổ biến gây bệnh viêm màng não ở trẻ em.

Viêm màng não bắt nguồn từ vi khuẩn xâm nhập vào máu từ xoang, tai hoặc cổ họng của người bệnh. Sau đó, vi khuẩn lan truyền theo dòng máu đến não.

Vi khuẩn gây viêm màng não có khả năng lây lan qua hoặc hắt hơi. Nếu bạn hoặc con bạn từng tiếp xúc gần với người mắc bệnh này, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về các biện pháp giảm nguy cơ mắc bệnh.

2. Viêm màng não do virus

Viêm màng não do virus thường phổ biến hơn do vi khuẩn và thường ít nghiêm trọng hơn. Tuy nhiên, một số virus khi gây bệnh cùng với viêm não có thể tiến triển và tiên lượng nặng hơn, gây ra nhiều di chứng và có thể dẫn đến tử vong.

3. Viêm màng não do nấm

So sánh với vi khuẩn hoặc virus, viêm màng não do nấm ít phổ biến hơn. Rất ít người khỏe mạnh mắc phải bệnh này. Bệnh do nấm chỉ thường xảy ra ở những bệnh nhân đang bị hệ miễn dịch suy giảm hoặc rối loạn, chẳng hạn như AIDS, ung thư…

4. Viêm màng não do ký sinh trùng

Viêm màng não do ký sinh trùng là một căn bệnh hiếm gặp, xuất phát từ sự ký sinh trên động vật của các loài ký sinh trùng. Nguyên nhân gây bệnh có thể là do ăn thức ăn chế biến từ các loại động vật như ốc sên, rắn, cá, gia cầm hoặc trứng của chúng, khi chúng bị nhiễm ký sinh trùng. Nguy cơ bị nhiễm bệnh càng cao nếu thức ăn vẫn còn sống hoặc chưa chín. Đáng chú ý là loại bệnh này không lây truyền từ người này sang người khác.

5. Viêm màng não do amip

Bệnh viêm màng não mãn tính có những dấu hiệu tương tự như viêm màng não cấp tính. Tuy nhiên, bệnh mãn tính thường kéo dài và không rõ ràng, có thể mất vài tuần mới thấy triệu chứng hiện ra. Nguyên nhân gây bệnh mãn tính thường là do lao hoặc nấm.

6. Viêm màng não không nhiễm trùng

Viêm màng não không nhiễm trùng có thể phát sinh do lupus ban đỏ, ung thư hoặc những yếu tố khác. Nguy cơ mắc bệnh này có thể tăng khi gặp chấn thương đầu, phẫu thuật não hoặc sử dụng một số loại thuốc. Bệnh này không lây nhiễm.

7. Viêm màng não mãn tính

Viêm màng não mãn tính có các dấu hiệu tương tự viêm màng não cấp tính, nhưng cần mất vài tuần để triệu chứng bắt đầu xuất hiện. Bạn sẽ bị mắc bệnh nếu cơ thể bị nhiễm nấm hoặc vi khuẩn mycobacteria, tác nhân gây bệnh lao. Những sinh vật này xâm nhập vào mô và chất lỏng xung quanh não gây ra bệnh.

Viêm màng não dẫn tới biến chứng nguy hiểm gì?

Hầu hết bệnh nhân mắc viêm màng não sẽ hoàn toàn phục hồi sau quá trình điều trị đúng cách. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bệnh có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng đe dọa tính mạng. Biến chứng xảy ra khi nhiễm trùng lan đến các dây thần kinh, não hoặc các khu vực khác trong cơ thể. Thường thì trẻ nhỏ và những người có hệ miễn dịch yếu là những đối tượng dễ gặp phải biến chứng, nhưng cũng có thể xảy ra ở những người hoàn toàn khỏe mạnh.

Viêm màng não liên quan đến các dây thần kinh kiểm soát thính giác có thể gây suy giảm thính lực vĩnh viễn.

Viêm não là một tình trạng nhiễm trùng xảy ra khi viêm màng não lan đến não, gây ra một biến chứng được gọi là viêm não. Bệnh này thường gây mệt mỏi, khó ngủ, suy giảm chức năng nhận thức và giảm thị lực.

Động kinh là hiện tượng rối loạn chức năng của các dây thần kinh vùng não do nhiễm trùng não, dẫn đến biểu hiện bằng những cơn co giật.

Nhiễm trùng huyết là tình trạng mà nhiễm trùng lây lan trong máu. Đây là một biến chứng nghiêm trọng của viêm màng não, thường đi kèm với suy giảm tuần hoàn nhanh chóng, dẫn đến tình trạng cơ thể không đủ máu và oxy, gây suy nội tạng và có thể dẫn đến tử vong.

Đột quỵ: Mặc dù không phổ biến, nhưng phản ứng viêm của viêm màng não có thể gây ra cục máu đông, dẫn đến đột quỵ.

Tử vong: Nếu viêm màng não tiến triển nhanh, có thể gây nhiễm trùng nặng, dẫn đến tình trạng nguy hiểm là thoát vị não. Trong trường hợp này, thân não (phần dưới của não) bị ép vào ống sống, có thể gây ngừng hô hấp và tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Yếu tố nguy cơ của bệnh viêm màng não

Viêm màng não có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng bệnh này thường phổ biến hơn ở một số nhóm đối tượng như: (4).

1. Có hệ miễn dịch suy giảm

Những người có hệ miễn dịch suy giảm có nguy cơ cao bị nhiễm trùng hơn so với những người khỏe mạnh, dẫn đến khả năng mắc các bệnh lý nhiễm trùng gây viêm màng não. Các vấn đề sức khỏe và phương pháp điều trị có thể làm yếu đi hệ thống miễn dịch, bao gồm:

HIV/AIDS.

Rối loạn tự miễn dịch (autoimmune disorders) là một trạng thái mà hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm các tế bào và mô của chính nó.

Trị liệu hóa học.

Cải thiện sự sáng tạo, đoạn văn đã được viết lại:Cách thực hiện cấy ghép nội tạng hoặc tủy xương.

Ung thư.

Thuốc chống tụ tới của hệ thống miễn dịch.

2. Có môi trường sống nhỏ hẹp

Bệnh viêm màng não có thể lan truyền dễ dàng trong các không gian chật hẹp như ký túc xá, doanh trại, trường học nội trú, trường mầm non và khi mọi người sinh sống cùng nhau.

3. Phụ nữ mang thai

Phụ nữ mang thai có khả năng bị nhiễm trùng bởi vi khuẩn Listeria, gây ra bệnh listeriosis. Bệnh này có thể gây nguy hiểm cho thai nhi nếu không được điều trị kịp thời.

4. Trẻ nhỏ và người lớn tuổi

Mọi độ tuổi đều có khả năng mắc bệnh viêm màng não, nhưng có những nhóm tuổi có nguy cơ cao hơn. Trẻ em dưới 5 tuổi có khả năng mắc bệnh do virus cao hơn, trong khi trẻ sơ sinh có nguy cơ cao mắc bệnh do vi khuẩn. Người lớn tuổi có thể mắc một số bệnh lý nhiễm trùng là tiền đề của viêm màng não.

5. Thường xuyên tiếp xúc với động vật

Việc làm công việc đòi hỏi tiếp xúc thường xuyên với các loại động vật như chăn nuôi gia súc, bác sĩ thú y… Tăng nguy cơ nhiễm vi khuẩn Listeria.

Cách chẩn đoán bệnh

Để chẩn đoán viêm màng não, bác sĩ sẽ tiến hành một cuộc khám tổng quát để tìm hiểu về triệu chứng bệnh và tiền sử sức khỏe của bệnh nhân. Để xác định liệu bệnh nhân có mắc bệnh và nguyên nhân gây bệnh là gì, các xét nghiệm cần được thực hiện, đặc biệt là xét nghiệm dịch não tủy. Kết quả của xét nghiệm dịch não tủy cung cấp thông tin quan trọng cho bác sĩ trong quá trình lựa chọn loại thuốc điều trị phù hợp cho bệnh nhân.

Có thể sử dụng các xét nghiệm khác để chẩn đoán bệnh, bao gồm:

Cấy máu để xác định sự hiện diện của vi khuẩn trong máu có thể phát hiện một số loại vi khuẩn như N. Meningitidis và S. Pneumonia gây nhiễm trùng huyết và viêm màng não.

Công thức máu toàn phần giúp kiểm tra số lượng tế bào hồng cầu và bạch cầu trong máu, trong đó tế bào bạch cầu có vai trò chống lại nhiễm trùng. Trong trường hợp bệnh nhân bị viêm màng não, số lượng tế bào bạch cầu thường tăng cao.

Việc chụp X-quang ngực có thể phát hiện bệnh viêm phổi, bệnh lao hoặc nhiễm trùng nấm. Những bệnh này có thể xuất hiện sau khi phát hiện viêm phổi.

Kết quả: Kết quả của việc chụp CT đầu cho thấy sự xuất hiện của các vấn đề như áp xe não hoặc áp lực sọ não. Vi khuẩn có thể lan từ xoang mũi sang màng não.

Điều trị hiệu quả bệnh viêm màng não

Bệnh nhân bị viêm màng não cần được đưa vào viện ngay tức thì để giảm thiểu nguy cơ tổn hại não và tử vong.

Cách điều trị viêm màng não phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra bệnh.

Nguyên nhân gây bệnh là do vi khuẩn, vì vậy cần nhập viện ngay lập tức. Để ngăn ngừa tổn thương não và tử vong, việc chẩn đoán và điều trị sớm là cần thiết. Viêm màng não do vi khuẩn có thể được điều trị bằng cách sử dụng thuốc kháng sinh và steroid được tiêm tĩnh mạch. Tuy nhiên, không có loại kháng sinh đặc hiệu nào dùng để điều trị bệnh do vi khuẩn gây ra. Lựa chọn loại thuốc phụ thuộc vào loại vi khuẩn gây bệnh.

Nguyên nhân gây ra bởi nấm: có thể được chữa trị bằng các loại thuốc chống nấm.

Nguyên nhân gây ra bởi ký sinh trùng thì chủ yếu được điều trị bằng cách giảm nhẹ triệu chứng. Đối với một số trường hợp, có thể sử dụng thuốc diệt ký sinh trùng.

Có thể tự khỏi là nguyên nhân chính của hầu hết các virus, nhưng một số tác nhân gây bệnh sẽ được điều trị bằng thuốc kháng virus được tiêm vào tĩnh mạch.

Cách điều trị viêm màng não mạn tính là xử lý nguyên nhân gây bệnh.

Cách phòng ngừa viêm màng não

Để tránh bị mắc bệnh viêm màng não, chúng ta nên bảo vệ trẻ em bằng cách giữ ấm cơ thể, chăm sóc tốt cho trẻ trong thời tiết biến đổi và khi có dịch cảm cúm. Đồng thời, cần điều trị kịp thời nếu trẻ bị viêm mũi họng hoặc viêm tai.

Nếu không may tiếp xúc gần với người mắc bệnh vi trùng não mô cầu, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc kháng sinh phòng ngừa để giảm nguy cơ nhiễm trùng.

Ngoài ra, việc tiêm phòng là một biện pháp hiệu quả để giảm khả năng mắc phải một số loại viêm màng não do vi trùng. Các loại vaccine có thể ngăn ngừa các bệnh sau:

Vắc xin Haemophilus influenzae loại B (Hib).

Vắc-xin phòng cảm cúm do phế cầu khuẩn.

Vắc-xin chống bệnh não mô khuẩn.

Nơi tập trung đội ngũ y bác sĩ giỏi chuyên môn và giàu kinh nghiệm, hiểu rõ tâm lý trẻ, khoa Nhi Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh đã thành công trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh lý về hô hấp, bệnh truyền nhiễm, bệnh tim mạch, cơ xương khớp ở trẻ em. Bệnh viện được xây dựng theo tiêu chuẩn quốc tế, với hệ thống máy móc hiện đại, nhập khẩu từ các nước tiên tiến, nhằm tạo môi trường khám chữa bệnh thân thiện với trẻ em. Khoa Nhi còn hợp tác chặt chẽ với các chuyên khoa khác như Trung tâm xét nghiệm, khoa Tai Mũi Họng, khoa Chẩn đoán hình ảnh, Trung tâm Sơ sinh để đưa ra chẩn đoán chính xác và phác đồ điều trị phù hợp cho trẻ em.

Dù viêm màng não là một bệnh nguy hiểm, nhưng chúng ta hoàn toàn có thể tránh được. Bằng cách duy trì vệ sinh cá nhân tốt, không chia sẻ thức ăn, đồ uống và đồ dùng cá nhân với những người bị bệnh, cùng với việc tiêm đủ mũi vaccine ngừa bệnh, chúng ta có thể hiệu quả ngăn ngừa bệnh.

Lần cập nhật gần nhất là lúc 10:14 ngày 10/12/2022.