Thị xã Từ Sơn nằm ở phía tây tỉnh Bắc Ninh, cách thành phố Bắc Ninh 12 km về phía nam, cách thủ đô Hà Nội 18 km về phía bắc, có vị trí địa lý:
Từ Sơn là thị xã nằm giữa thành phố Hà Nội và thành phố Bắc Ninh và cũng là một trong hai trung tâm của trấn Kinh Bắc xưa, có diện tích 61,33 km².
Tổng dân số của thị xã Từ Sơn là 181.495 người (năm 2020). Mật độ dân số là 2.959 người/km², là nơi có mật độ dân số cao nhất tỉnh, gấp 2 lần mật độ dân số trung bình của vùng đồng bằng sông Hồng, gấp 1,8 lần mật độ dân số của thành phố Hải Phòng và gấp 1,2 lần mật độ dân số của Thủ đô Hà Nội.
Thị xã Từ Sơn có 12 phường trực thuộc, bao gồm các phường: Châu Khê, Đình Bảng, Đông Ngàn, Đồng Kỵ, Đồng Nguyên, Hương Mạc, Phù Chẩn, Phù Khê, Tam Sơn, Tân Hồng, Trang Hạ, Tương Giang.
Tên huyện Từ Sơn có từ thời Trần. Sang thời Hậu Lê, địa danh Từ Sơn được đặt cho một phủ thuộc thừa tuyên Kinh Bắc, gồm các huyện Tiên Du, Yên Phong, Quế Dương, Đông Ngàn, Vũ Ninh; trong đó huyện Đông Ngàn có địa giới tương ứng với thị xã Từ Sơn (Bắc Ninh) và một phần các huyện Đông Anh, Gia Lâm (Hà Nội) ngày nay. Sang thời Nguyễn, phủ Từ Sơn thuộc tỉnh Bắc Ninh.
Sau cách mạng tháng Tám (1945), bỏ cấp phủ, đổi làm huyện Từ Sơn, ban đầu gồm 21 xã: Châu Khê, Đình Bảng, Đình Xuyên, Đông Hội, Đồng Nguyên, Đồng Quang, Đông Thọ, Dục Tú, Dương Hà, Hương Mạc, Liên Hà, Mai Lâm, Ninh Hiệp, Phù Chẩn, Phù Khê, Quang Trung, Tam Sơn, Tân Hồng, Tiền Phong, Vân Hà, Văn Môn. Năm 1959, thành lập 2 thị trấn Từ Sơn và Yên Viên.
Năm 1961, các xã Liên Hà, Vân Hà, Dục Tú, Quang Trung (Yên Thường), Đông Hội, Mai Lâm, Tiền Phong (Yên Viên), Đình Xuyên, Dương Hà, Ninh Hiệp và thị trấn Yên Viên của huyện Từ Sơn được sáp nhập vào Thủ đô Hà Nội[1], nay là một phần các huyện Đông Anh, Gia Lâm.
Năm 1962, sau khi tỉnh Bắc Ninh hợp nhất với tỉnh Bắc Giang thành tỉnh Hà Bắc, huyện Từ Sơn cũng hợp nhất với huyện Tiên Du thành huyện Tiên Sơn; cùng lúc đó, 2 xã Phú Lâm và Tương Giang của huyện Yên Phong được chuyển về huyện Tiên Sơn quản lý (nay là xã Tương Giang thuộc Từ Sơn, xã Phú Lâm thuộc Tiên Du) và chuyển 2 xã Văn Môn và Đông Thọ của huyện Từ Sơn về huyện Yên Phong quản lý.
Năm 1999, ba năm sau khi tái lập tỉnh Bắc Ninh, huyện Từ Sơn cũng được tái lập, gồm 10 xã: Châu Khê, Đình Bảng, Đồng Nguyên, Đồng Quang, Hương Mạc, Phù Chẩn, Phù Khê, Tam Sơn, Tân Hồng, Tương Giang và thị trấn Từ Sơn.
Năm 2007, thị trấn Từ Sơn được công nhận là đô thị loại IV.
Ngày 24 tháng 9 năm 2008, Chính phủ ban hành Nghị định 01/NĐ-CP[2]. Theo đó:
Thành lập thị xã Từ Sơn trên cơ sở toàn bộ diện tích và dân số của huyện Từ Sơn
Thành lập phường Đông Ngàn trên cơ sở thị trấn Từ Sơn và một phần các xã: Đồng Nguyên, Tân Hồng, Đình Bảng, Đồng Quang
Chia xã Đồng Quang thành 2 phường: Đồng Kỵ và Trang Hạ
Chuyển 4 xã: Châu Khê, Đình Bảng, Đồng Nguyên, Tân Hồng thành 4 phường có tên tương ứng.
Sau khi thành lập, thị xã Từ Sơn có 6.133,23 ha diện tích tự nhiên và 143.843 người với 12 đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc, bao gồm 7 phường và 5 xã.
Ngày 12 tháng 10 năm 2018, Bộ Xây dựng ban hành Quyết định 1293/QĐ-BXD về việc công nhận thị xã Từ Sơn là đô thị loại III trực thuộc tỉnh Bắc Ninh.
Ngày 12 tháng 1 năm 2021, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết 1191/NQ-UBTVQH14 về việc thành lập các phường thuộc thị xã Từ Sơn (nghị quyết có hiệu lực từ ngày 1 tháng 2 năm 2021). Theo đó, thành lập 5 phường: Hương Mạc, Phù Chẩn, Phù Khê, Tam Sơn, Tương Giang trên cơ sở toàn bộ diện tích và dân số của 5 xã có tên tương ứng.[4]
Thị xã Từ Sơn có 12 phường trực thuộc như hiện nay.
Kinh tế – Xã hội
Từ Sơn là thị xã cửa ngõ của tỉnh Bắc Ninh, được xếp hạng đô thị loại III (Công nhận ngày 01/12/2018), là đô thị vệ tinh của Thủ đô Hà Nội và là một trong hai trung tâm kinh tế – văn hóa – giáo dục của tỉnh Bắc Ninh (sau Thành phố Bắc Ninh). Từ Sơn là một đô thị công nghiệp với nhiều khu công nghiệp, nhiều làng nghề truyền thống nổi tiếng:
KCN Tiên Sơn
KCN Vsip (Vietnam – Singapore)
KCN Hanaka
Cụm CN Đình Bảng
Cụm CN Tân Hồng
Cụm CN Đồng Kỵ (làng nghề gỗ Đồng Kỵ)
Cụm CN Châu Khê (làng nghề sắt Đa Hội)
Cụm CN Phù Khê (làng nghề gỗ Phù Khê)
Trên địa bàn thị xã Từ Sơn đã và đang hình thành một số khu đô thị mới:
Khu đô thị Hanaka Paris Ocean Park
Khu đô thị cao cấp BelHomes, Vsip (Vietnam – Singapore)
Khu đô thị Nam Từ Sơn, Xã Phù Chẩn
Khu đô thị Dabaco, Phường Đình Bảng
Khu đô thị Đền Đô, Phường Đình Bảng
Khu biệt thự Đình Bảng, Phường Đình Bảng
Khu đô thị Đồng Nguyên, Phường Đồng Nguyên
Khu đô thị Tân Hồng – Đông Ngàn, Phường Tân Hồng và phường Đông Ngàn
Khu biệt thự liền kề Đồng Kỵ, Phường Đồng Kỵ
Khu đô thị cao cấp SingLand, Vsip Phù Chẩn
Khu đô thị Centa city, Vsip Phù Chẩn
Giáo dục
Trường THPT Lý Thái Tổ
Trường THPT Từ Sơn
Trường THPT Ngô Gia Tự
Trường THPT Nguyễn Văn Cừ
Các trường Đại học – Cao đẳng:
Đại học Thể dục thể thao TW1
Đại học Kinh doanh và công nghệ (cơ sở 2 tại Phường Đình Bảng)
CĐ Công nghệ Bắc Hà
CĐ Thủy sản
CĐ quản lý kinh tế công nghiệp
Cao đẳng Đại Việt
Đại học Luật Hà Nội (đang xây dựng cơ sở 2 tại Phường Đồng Nguyên).
Các viện nghiên cứu:
Viện Nghiên cứu Da giày – Bộ Công thương, Cơ sở 2: Phường Đồng Nguyên
Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản I – Bộ NN&PTNT, Phường Đình Bảng
Giao thông
Có quốc lộ 1A, đường sắt Hà Nội – Đồng Đăng, đường cao tốc Hà Nội – Lạng Sơn chạy qua.
Ngoài ra còn có hệ thống Vận tải hành khách bằng phương tiện công cộng:
Tuyến BN04: Từ Sơn – Lim – Hiệp Hòa
Tuyến buýt kết nối Hà Nội 10A: Từ Sơn – Long Biên và 54: Thành phố Bắc Ninh – Từ Sơn – Long Biên
Tuyến 203: Giáp Bát – Long Biên – Gia Lâm – Từ Sơn – Thành phố Bắc Ninh – Thành phố Bắc Giang
Tuyến 210: Hiệp Hòa (Bắc Giang) – Từ Sơn – Gia Lâm – Long Biên