Đầu tiên, chúng ta hãy làm quen lại với định nghĩa của từ “phát hành”. Trong âm nhạc và các loại hình nghệ thuật khác, một bản phát hành thường được coi là một “sản phẩm nghệ thuật hoàn chỉnh, trọn gói và có sẵn để khán giả có thể thưởng thức”.
Qua chiều dài lịch sử, các định dạng phát hành âm nhạc đều gắn liền với các vật phẩm được sử dụng để ghi lại chúng (với độ dài mà định dạng vật lý đó cho phép), nhưng với sự ra đời của Internet và việc phát trực tuyến (streaming), những định nghĩa của các thuật ngữ như EP, LP hay album giờ đây đã gắn liền với khối lượng nội dung của tác phẩm và không còn ám chỉ tới bất kỳ thuộc tính vật lý nào có thể xuất hiện của chúng nữa.
Single – Đĩa đơn
Với cái tên như vậy, có lẽ bạn sẽ mong đợi một “đĩa đơn” chỉ có nghĩa đơn thuần là một ca khúc. Nhưng sự thật thì không đơn giản như vậy – trên thực tế, một đĩa đơn có thể bao gồm tối đa 3 bản nhạc với thời lượng nghe không kéo dài trên 30 phút (hoặc có một bản nhạc trong đó dài hơn 10 phút). Cả 2 dịch vụ phát nhạc trực tuyến được nhiều người dùng nhất hiện nay là Apple Music và Spotify đều đồng ý với điều này (với Spotify không áp dụng giới hạn 10 phút cho một bản nhạc).
Theo truyền thống, các single được coi là những bài hát chất lượng nhất của một album, và được phát hành riêng trước khi chính album đó ra mắt với mục tiêu xây dựng tiếng vang và kéo thêm sự chú ý xoay quanh nó. Nhưng với định nghĩa này đã thay đổi theo thời gian, ngày nay đĩa đơn được coi như những gì đã nói ở trên và không thực sự liên quan đến một album hoàn chỉnh.
Mặc dù đĩa đơn đã trở nên phổ biến hơn rất nhiều kể từ lúc streaming đang dần thống trị ngành công nghiệp âm nhạc, sự hiện diện của nó đã tồn tại trên thị trường này từ rất lâu.
Trước khi ngành công nghiệp âm nhạc phát triển như hiện giờ, các hãng thu âm thường chọn 2 bài hát từ album của nghệ sĩ của họ và bán cặp ca khúc này dưới dạng đĩa đơn. Với đĩa than, 2 bài hát này sẽ được đặt lần lượt trên mỗi mặt của một chiếc đĩa 45rpm. Một bài hát sẽ nằm bên Side A và thường được hiểu là bài hát “chính”, được quảng bá và đẩy mạnh nhất trên TV và các đài radio. Bài hát còn lại sẽ ở Side B và là một bài “khó tiêu” hơn, nhưng cũng thú vị không kém.
Rất nhiều producer đang sử dụng đĩa đơn như một “đơn vị đầu ra” chính của họ vì nhiều lý do khác nhau, thay vì coi những bài hát này là “phát súng đầu tiên” trước sự phát hành của cả một EP hoặc album. Giờ khi chúng ta đang sống trong thời đại mà mọi thứ đều thay đổi một cách chóng mặt với những trend có tuổi thọ ít nhất là vài giờ, từ những nghệ sĩ độc lập đến các hãng thu âm hàng đầu đã bắt đầu chuyển hướng từ việc tập trung thực hiện các album hoàn chỉnh sang các đĩa đơn dễ tiêu thụ hơn.
Để có thể giữ chân khán giả, họ sẽ muốn giữ được nhịp độ phát hành liên tục thay vì chỉ tung ra sản phẩm 1-2 lần trong năm. Đó là lý do tại sao cả những nghệ sĩ ít người biết và ngôi sao nổi tiếng giờ đây đều có xu hướng phát hành một ca khúc/tháng, thay vì ra mắt cả một album hoàn chỉnh mỗi năm một lần.
EP – Extended Play
Một mô tả phổ biến về EP là “một thứ quá dài để trở thành một đĩa đơn nhưng quá ngắn để có thể gọi là một album“. Theo Wikipedia, một EP có thể bao gồm từ 3-6 bản nhạc, nhưng khi một đĩa đơn cũng có thể có 3 bản nhạc thì chúng ta sẽ phân biệt chúng như thế nào?
Hiểu đơn giản, nếu một trong 3 bản nhạc đó dài hơn 10 phút và tổng thời lượng của cả 3 bài hát đó dưới 30 phút, đó sẽ là một EP – ít nhất, đó là các quy tắc mà Apple Music sử dụng cho các bản phát hành của họ. Với Spotify thì quy tắc này sẽ đơn giản hơn một chút – đối với họ, EP là tất cả mọi thứ có từ 4-6 bản nhạc với độ dài dưới 30 phút.
EP chỉ là một phân loại giữa đĩa đơn và album hoàn chỉnh, và định dạng này đang dần trở nên phổ biến với những ban nhạc độc lập và các nghệ sĩ mới nổi, vì chúng không tốn quá nhiều chi phí để sản xuất như với LP nhưng có thể làm nổi bật ấn tượng và phong cách của họ hơn so với những đĩa đơn lẻ tẻ. EP là định dạng cho phép nghệ sĩ truyền tải một câu chuyện phức tạp hơn so với các đĩa đơn, nhưng đồng thời cũng không đòi hỏi quá nhiều thời gian để hoàn thành như một album.
LP – Long Play/Album
Được hãng Columbia Records giới thiệu vào năm 1948, LP đã nhanh chóng trở thành định dạng tiêu chuẩn cho các album có thời lượng dài. Khi LP lần đầu tiên được ra mắt, các đĩa vinyl mà nó được ép vào chỉ có dung lượng lên tới 23 phút mỗi mặt đĩa. Khoảng dung lượng này đã dần tăng lên, và cho đến khi đĩa compact ra đời thì thời gian chơi của một tác phẩm còn kéo dài hơn nữa.
Tất nhiên, với các định dạng kỹ thuật số, một album hoàn toàn có thể kéo dài đến vô hạn. Nói cách khác, định dạng LP rất phù hợp cho những dự án âm nhạc yêu cầu một “không gian” rộng hơn, ví dụ như những concept album mà trong đó kể về một câu chuyện mạch lạc và xuyên suốt cả tác phẩm.
Như bạn có thể hình dung được từ những gì đã đề cập, LP hiện nay đang mất dần độ phú sóng hơn so với đĩa đơn và EP. Các LP đã từng được coi là một cột mốc quan trọng đối với các nghệ sĩ thu âm, vì thực hiện một album đầy đủ là một việc tốn kém và đầy thử thách. Nếu bạn có thể thực hiện được một album, điều đó có nghĩa là bạn đã thành công với tư cách một nghệ sĩ! Nhưng ngày nay, ngay cả những nghệ sĩ rất thành công cũng có vẻ hướng đến việc phát hành nhạc qua những định dạng ngắn hơn.
Xu hướng này là kết quả có thể lường trước được của quá trình phát triển kỹ thuật mà ngành công nghiệp âm nhạc đã chứng kiến trong vài thập kỷ qua. Tuy nhiên, một số nghệ sĩ vẫn ưa chuộng việc phát hành các sản phẩm của mình qua các album full-length, khi không gian âm nhạc của họ được mở rộng và những lớp lang mà nó cung cấp giúp những nhạc sĩ này có thể kể câu chuyện của mình một cách toàn diện hơn.
Sự thật thì, những định nghĩa về LP/Album hiện nay đều không hề nhất quán. Ví dụ: Tại Hoa Kỳ, Viện Hàn Lâm quy định rằng một album phải có tổng thời gian phát tối thiểu là 15 phút với ít nhất 5 bản nhạc riêng biệt, hoặc tổng thời gian phát tối thiểu là 30 phút với số lượng ca khúc không giới hạn. Tiêu chí để một album có thể được đi vào Bảng xếp hạng Album của Vương quốc Anh là nếu nó có nhiều hơn 4 bản nhạc hoặc cả album kéo dài hơn 25 phút. Đôi khi các album ngắn hơn sẽ được gọi là các “mini-album” hoặc EP.
Về cơ bản, định nghĩa này đã mâu thuẫn với định nghĩa ban đầu của EP, khi album chỉ có 5 bài hát và dài từ 15-30 phút (theo Spotify và Apple Music thì đó chỉ gọi là một EP). Để một bản phát hành đủ điều kiện là một album, nó phải có tối thiểu 7 bản nhạc – một lần nữa, cả Apple và Spotify đều đồng ý với điều đó, nhưng Apple cũng có quy tắc riêng rằng nếu nó ít hơn 7 bản nhạc nhưng đồng thời dài hơn 30 phút, đó cũng sẽ được coi là một album.
Để đơn giản hóa vấn đề, có thể hiểu rằng một sản phẩm âm nhạc được coi là một album nếu nó có thời lượng từ 30 phút trở lên hoặc có hơn 7 bản nhạc trong đó (ngay cả khi cả album này chưa kéo dài đến 30 phút).
Những định dạng phát hành khác
Giờ khi đã làm rõ hơn một chút về những cách phát hành các ấn phẩm âm nhạc dựa trên số bản nhạc và thời lượng trong đó, hãy xem xét thêm một số định dạng phát hành khác thường gặp nhưng được định nghĩa dựa trên loại nội dung của chúng:
Compilation (Bản ghi Tổng hợp)
Trong trường hợp này thì tên gọi của Compilation không thực sự liên quan đến độ dài hoặc số lượng các bản nhạc có trong đấy. Các Compilation thường bao gồm những bản nhạc đã được phát hành trước đó (chẳng hạn như những album “Best Of” hoặc “Greatest Hits”), có thể tất cả đều tới từ một nghệ sĩ/ban nhạc hoặc được kết hợp những sáng tác khác nhau của nhiều nghệ sĩ. Nó không nhất thiết chỉ xuất hiện những bài hát đã phát hành trước, khi có rất nhiều bản compilation cũng bao gồm các bản nhạc hoàn toàn mới chưa từng được nghe trước đây.
Mixtape
Định nghĩa về mixtape đã thay đổi khá nhiều trong những năm qua và bạn có thể tìm thấy rất luồn nhiều ý kiến khác nhau về khái niệm của mixtape, nhưng sự khác biệt giữa chúng và một album là gì?
Với các album, người nghệ sĩ thường cố gắng đưa vào đó các concept, tầm nhìn của họ hoặc những ý tưởng phức tạp và được suy tính kỹ lưỡng hơn. Mặt khác, các mixtape có xu hướng là một tác phẩm “tổng hợp” và tự phát của một nghệ sĩ, mang tinh thần có phần vô tư hơn và có thể không mang bất cứ chủ đề chung nào. Mixtape thường được phát hành miễn phí, và mặc dù thường chỉ có một nghệ sĩ đứng sau toàn bộ mixtape, sự xuất hiện của các khách mời là các rapper và beatmaker trong đấy cũng không phải chuyện hiếm có.
DJ Mix
Một thể loại phát hành chủ yếu dành riêng cho dòng nhạc điện tử, DJ Mix sẽ ghi lại màn trình diễn trực tiếp của một DJ đang thể hiện bản mix của các bài hát đã phát hành trước đó (vì vậy chúng không được phát hành dưới dạng một bản nhạc duy nhất). Các DJ Mix có thể được tìm thấy dưới dạng một bản nhạc dài chứa toàn bộ bản mix và đôi khi có thể là một bonus track của album, nhưng chúng cũng có thể được chia thành các single mà bạn có thể mua riêng (và đôi khi cũng được coi là phần thứ 2 của album). Giờ đây, ngày càng có nhiều DJ đang sử dụng định dạng mới này để đưa các bản mix của họ lên mạng.
Live album
Với các DJ Mix dành cho các DJ, Live Album sẽ là của các ban nhạc. Về cơ bản, một Live Album là bản ghi lại buổi biểu diễn trực tiếp của ban nhạc trên sân khấu, và mặc dù hiếm khi có chất lượng âm thanh tốt như bản ghi phòng thu của album, với những yếu tố tự nhiên như tiếng hò hét của người hâm mộ hoặc các khung đoạn ban nhạc tương tác trực tiếp với khán giả, Live Album thật sự là một định dạng đặc biệt với những cảm xúc chân thực mang trong nó.
Promo
Promo nhìn chung là bất kỳ loại phát hành nào được gửi đến một nhóm người được chọn trước ngày phát hành chính thức. Các producer thường gửi bản promo của mình đến các blogger trong giới âm nhạc, những nghệ sĩ, DJ và những bên có sự quan tâm trước ngày phát hành chính thức để tạo thêm độ hào hứng xoay quanh bản phát hành, hoặc để nhận feedback từ những người này (hệ thống phân phối promo thường không để bạn tải bản thu xuống trừ khi bạn để lại một đoạn đánh giá ngắn hoặc đánh dấu bản nhạc mà bạn thích nhất).
Tuy nhiên, việc gửi các bản promo tới người ngoài cũng đồng nghĩa với việc thỏa hiệp với việc nhạc của bạn có thể bị leak và xuất hiện lên các nền tảng cho tải lậu ngay trước ngày phát hành chính thức, dẫn đến doanh số bán đĩa sẽ thấp hơn dự tính trước đó.
Lời cuối
Trong bối cảnh nền công nghiệp âm nhạc đương đại đang dần bị chi phối bởi các đĩa đơn và playlist, một số ban nhạc muốn từ bỏ hoàn toàn việc tạo ra một EP hoặc album hoàn chỉnh và chỉ trung thành với việc phát hành từ đĩa đơn này đến đĩa đơn khác. Nhưng việc các ban nhạc liên tục phát hành nhiều đĩa đơn cùng một lúc có thể là cách tốt để tạo nên những tiếng vang ban đầu cho sự nghiệp của mình. Lựa chọn để phát hành EP hay album không phải lúc nào cũng là một quyết định đơn giản.
Mỗi định dạng phát hành đều sinh ra để phục vụ các mục đích khác nhau, và điều đó không tương đương với việc giá trị của chúng có thể dễ dàng được phân định là cao hay thấp hơn. Nếu bạn là một nghệ sĩ trẻ không có trong tay nhiều tiềm lực tài chính, hãy nghĩ đến việc phát hành một mixtape hoặc EP để gia tăng độ phủ sóng của mình. Nếu bạn là một ban nhạc đã có những thành công nhất định, bạn có thể xem xét đến việc sản xuất một album, LP hoặc thậm chí đi theo lộ trình chỉ phát hành nhạc qua các đĩa đơn.
Không có định dạng phát hành nào là đúng đắn nhất, chỉ có định dạng phù hợp với phong cách và đường hướng phát triển sự nghiệp nghệ thuật của chính bạn.
Tôi là Nguyễn Văn Sỹ có 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực thiết kế, thi công đồ nội thất; với niềm đam mê và yêu nghề tôi đã tạo ra những thiết kếtuyệt vời trong phòng khách, phòng bếp, phòng ngủ, sân vườn… Ngoài ra với khả năng nghiên cứu, tìm tòi học hỏi các kiến thức đời sống xã hội và sự kiện, tôi đã đưa ra những kiến thức bổ ích tại website nhaxinhplaza.vn. Hy vọng những kiến thức mà tôi chia sẻ này sẽ giúp ích cho bạn!