Những người viết huyền thoại

Đây không phải là lần đầu tiên tôi viết cảm nhận về một bộ phim, nhưng tôi rất vui vì đã chia sẻ nó trên blog như một bài viết cảm nhận đầu tiên trên trang này. Tôi rất tiếc vì đăng bài này quá muộn, hy vọng nếu bạn đọc thấy bài viết này thú vị và muốn xem phim, xin đừng trách tôi vì việc đăng trễ. Tôi cũng hy vọng tìm được cách nào đó để có thể xem lại bộ phim này.

Quả thực, đây là một món ăn “kỳ lạ” độc đáo xuất hiện giữa bữa tiệc phim trong dịp Tết sắp đến. Nó mang một vẻ ngoài vừa lạ lẫm vừa đặc biệt, một sự kết hợp giữa vẻ bề ngoài thô kệch và sự tuyệt đẹp khiến người ta cảm thấy rung động.

Tôi biết đến phim thông qua những bài viết cảm nhận không quá ngạc nhiên của giới phê bình, những người trước tôi đã trải qua sự bất ngờ trước sự hùng vĩ và lộng lẫy của một bộ phim tài trợ. Đó là một tác phẩm độc đáo nổi bật trong thể loại phim tài trợ tuyên truyền. Bên cạnh sự ngưỡng mộ ấy là một nỗi tiếc nuối khi phim không được công chiếu rộng rãi. Điều này gợi lên một sự trái ngược, vì số tiền dành cho việc quảng bá phim lại quá nhỏ so với số lượng khổng lồ của các bộ phim thị trường khác, làm giải thích cho sự không phổ biến của nó. Cuối cùng, phim cũng ra rạp, với một standee tự hào nằm giữa những bộ phim ngoại quốc khác tại một rạp chiếu phim hiện đại nhất. Dưới góc nhìn của một sinh viên truyền thông, có thể những bài viết trên kia cùng với “sự tiếc nuối” đã mở đường cho bộ phim này từ tủ lưu trữ, giống như các bộ phim tuyên truyền tài trợ khác đã được ra mắt.

Với những ấn tượng đầu tiên đó, sự ủng hộ cho những tác phẩm phim việt và lí do riêng từ truyền thống gia đình, tôi quyết định mua vé Những người viết huyền thoại. Ngày khuyến mãi, dịp đổi tên tặng vé của rạp, vé còn siêu rẻ, nhưng rạp thì chỉ có 2 vé của chúng tôi, có vẻ không có nhiều người cùng chia sẽ những lí do như trên với tôi, phim chiến tranh đã không còn sức hút nữa. Và quyết định đó đã làm cho tôi khó chịu. Bởi vì nó làm hỏng kế hoạch nhân dịp khuyến mãi coi thật nhiều phim của tôi, vì đây thuộc loại tác phẩm mà xem xong người ta cần thời gian để nhâm nhi và suy ngẫm về cảm xúc và ý nghĩa trong đó.

Tôi không viết về chất lượng nghệ thuật của phim, vì đã có những nhà phê bình làm điều đó rồi, và làm rất tốt. Cá nhân tôi không có nhiều kiến thức và kinh nghiệm để phân tích như họ, mặc dù tôi không hoàn toàn đồng ý với họ (tôi đồng ý với những gì họ thích và tôi cũng thấy được những gì họ không thích).

Nếu có thể, xin hãy làm cho một số điểm nổi bật trong những bộ phim. Điều đầu tiên là nhịp phim, không có mô típ giới thiệu vấn đề theo một cách đều đặn, mà thay vào đó đẩy ngay lên cao trào trước khi kết thúc. Phim gần như toàn bộ là những cảnh cao trào, có lẽ chỉ có điều này mới đúng với cuộc chiến tranh đau thương này, đặc biệt là trong bối cảnh của một con đường nguy hiểm trên huyết mạch của núi sơn. Sự tàn ác của cuộc chiến không phải là một thử thách đợi chờ nhân vật anh hùng để tu luyện và giải quyết, mà nó là một tai họa đe dọa tính mạng con người từng giây từng phút. Thần chết trong hình hài của quả bom hay viên đạn luôn rình rập xung quanh mỗi con người nhỏ bé giữa biển lửa và khói này.

Cách giới thiệu chủ đề về xăng dầu được dựng hoành tráng khói lửa và hi sinh, kết hợp với phong cách đọc bằng một giọng bắc trầm ấm như đặc sản phim tuyên truyền. Dù nhà phê bình kia không thích, riêng tôi thấy cũng rất thú vị. Nó gợi tôi nhớ về những tác phẩm chiến tranh khác từ thời trắng đen, từ những tập phim chiến tranh của Liên Xô cũ. Một chút gợi nhớ mang màu hoài cổ hơn là sự nhàm chám.

Cảnh tiếp theo tôi thấy hơi thắc mắc chút khi đồng chí chỉ huy từ miền nam trán còn quấn băng trắng rất quyết liệt và có phần sổ sàng ngay trong bàn họp với hậu phương, mà ở đây cũng ngầm hiểu là cấp tướng đang ngồi. Đạo diễn cũng khéo léo luồn vào một tí thời sự ngày nay khi nhắc đến vấn nạn tham nhũng ăn chặn ngay trong câu bức xúc của vị chỉ huy miền nam với hậu phương. Cũng đúng kiểu các tay tướng miền nam quyết liệt mạnh bạo, trong khi người bắc có phần từ tốn hơn trong nhiệm vụ thống nhất.

Khi Mỹ xâm nhập và thành lập miền Nam Cộng hòa, miền Bắc Cộng sản có hai quan điểm: một là theo Trung Quốc, quyết tâm giải phóng và thống nhất đất nước, được ủng hộ bởi các cán bộ từ miền Nam hiểu rõ tình hình khốc liệt và tàn bạo đối với dân chúng và quân đội của chúng ta ở miền Nam, nên chỉ có một lựa chọn là chiến đấu. Quan điểm thứ hai được ủng hộ bởi các cán bộ miền Bắc là sống chung giữa hai nước, ý kiến này xuất phát từ Liên Xô khi Stalin chấp nhận việc sống chung giữa các nước với các quan điểm chính trị khác nhau. Tất nhiên, hai quan điểm này không gây chia rẽ bên trong lãnh đạo của miền Bắc và cuối cùng chúng ta đã chiến đấu và giải phóng.

Câu chuyện tình yêu giữa một người lính giao liên và một cô văn công xinh đẹp, từ hai nơi xa nhau của Hà Nội và quê hương, giữa người lính can đảm trên chiến trường và cô gái tươi xinh nhưng không kém phần quả cảm. Tình yêu này đẹp như lá rừng trôi trên dòng suối thu, nhưng cũng đầy đau thương vì những viên đạn đỏ nhuộm suối mơ. Sự ngại ngùng và e ấp trong tình cảm của hai người, dù bị nhà phê bình phản đối vì quá quen thuộc, nhưng đối với tôi… Nó vẫn cực kỳ thú vị. Cũng đáng nhắc đến sự hài hước của đạo diễn khi đặt cảnh chia tay quyến luyến trước toàn bộ tiểu đoàn, làm giảm đi sự căng thẳng của cuộc chiến. Sự ngại ngùng này cũng khiến tôi nhớ đến một người Nga xưa đã viết về sự phẫn nộ trước thời đại tư bản hiện đại.

Tôi đã gặp những người lính ngại ngùng, không dám cầm tay người yêu, mặc dù họ chính là những người can đảm nhất trước bom đạn và cái chết.

Cảnh hành động đấu dao đã được nhà phê bình đánh giá là thể hiện được phẩm chất hành động của đạo diễn. Tôi đồng ý rằng đây là một cảnh hay, bổ sung sự chuyên nghiệp để tạo điểm nhấn cho phần cao trào. Nhà phê bình cho rằng nhân vật lính lôi hổ không được khắc hoạ rõ nét, và không có câu chuyện làm cho cuộc đấu thiếu cảm xúc. Điều này đúng, nhưng sẽ hợp lý hơn trong một phim khai thác mảng cắt về số phận con người trong cuộc chiến. Dù vậy, đạo diễn cũng đã tạo đất diễn cho linh lôi hổ bởi màn đấu dao ngang ngửa với nhân vật chính, và cú ra đòn quặp cổ thoát thân đẹp mắt ngay sau khi anh trợ lí của tướng Dinh chế giễu: “tưởng lính lôi hổ tụi mày dữ lắm”. Cũng chính anh trợ lí này “khoe” tụi này cũng là lính chiến trường với nhân vật nghĩa ngay tại cung đường của anh. Nếu có một chút hài hước về anh này, có thể lấy ra chi tiết anh này anh hùng: thủ trưởng đừng đi, để em xung phong ra cứu hai chị em nhỏ trong trận bom, thế nhưng cuối cùng tướng Dinh vẫn là người phải ra tay. Thực tế thì bom dữ vậy té cũng hợp lý, nhưng phải chăng đạo diễn có ý định gì với hình ảnh anh trợ lý mắt cận này?

Tôi không cảm thấy ảnh dữ, vì tôi cũng mắt cận nên không phải là tôi kì thị mắt kính đâu nhé.

Nói về hai chị em nhỏ, hình ảnh trẻ em trong phim ảnh hay trong cuộc chiến đều mang ý nghĩa về tương lai. Và tương lai ở đây có nhiều vấn đề để thảo luận. Câu chuyện của hai em bé là về cha mẹ bị bom đạn cướp đi, nhưng các em vẫn được bảo vệ bởi lực lượng và một gia đình khác. Việt Nam chúng ta cũng đau thương mất mát, nhưng cũng trưởng thành và tồn tại nhờ sự giúp đỡ từ anh em quốc tế, hoặc có thể nói thế hệ này cũng sống sót và phát triển sau chiến tranh. Sự ngây thơ của bé Hùng là một điều tuyệt vời để phân tích những ý nghĩ xung quanh em, điều đặc biệt là khi bé Hùng đứng đái bên cạnh quả bom khủng khiếp!! Hãy nói về sự xuất hiện của hai em, trên đường làng, bên bệ pháo tự vệ. Sao không nói về chuyện học hành ở đây, em muốn học bắn, giống như con trai thứ của tướng Dinh nói với mẹ về việc ra chiến trường: học hành để sau, khi đất nước đang gặp nguy hiểm, cũng như câu thú tội của tướng Dinh trước bàn thờ: việc nước đang gặp nguy hiểm, xin lỗi chúng con không đặt hương đầy đủ. Rõ ràng, tinh thần dân tộc và lòng yêu nước đã được khẳng định nhiều lần trong lịch sử của người Việt và không thể bàn cãi. Trước nguy cơ, người Việt thể hiện tốt nhất. Chiến tranh thực sự là một lý do cao cả và vĩ đại để “đặt bút xuống và cầm súng”, vì vậy nếu có ai có học vị hay tuổi trẻ mà coi thường những người lính can đảm hy sinh vì ý nghĩa lớn thì thực sự đáng bị đánh vào mặt. Nhưng cũng phải nói thêm, chiến tranh đã qua gần 40 năm (hoặc 20) trên đất nước này rồi, lí do chiến tranh không còn cao cả và vĩ đại nữa.!!!

Hãy quay lại với hai đứa trẻ, ai cũng nói tuổi thơ là tuổi đẹp nhất với những kỷ niệm vui chơi và không phải lo nghĩ, nhưng đối với hai đứa trẻ này, đối với thế hệ này thì lại khác, họ không có tuổi thơ yên bình, tuổi thơ của họ là bom đạn, là ngọn lửa và đau thương mất mát. Cá nhân tôi thấy những bạn trẻ đăng những món đồ của quá khứ rồi dùng vô tội vạ cụm “tuổi thơ dữ dội” thật sự là một sự lãng phí và xúc phạm vô cùng khi so sánh với thế hệ của hai đứa trẻ này. Hình ảnh hai đứa trẻ trên bệ pháo gợi lên nhiều điều. Một là những ý kiến chống lại tư tưởng “chiến tranh nhân dân” của Việt Nam (học từ “ai đó”), họ lên án việc sử dụng “tinh thần dân tộc” để kêu gọi những thành phần khác của dân chúng tham gia chiến tranh – nơi mà theo họ chỉ dành cho quân lính. Ngược lại, phản bác ý kiến trên sẽ phải nói: tại sao hai đứa trẻ không được vui chơi mà phải học cách bắn pháo, tại sao chính bom đạn phá hủy và xâm lược lại là tội ác gây ra cảnh tượng đau lòng này. Những hình ảnh về trẻ em dễ gợi lên cảm xúc cho mọi người, cũng như tấm ảnh huyền thoại Em bé nê pan’ năm xưa cùng với tấm ảnh về vụ hành xử trên đường phố Sài Gòn đã gây sóng gió và đóng góp nhỏ vào cuộc chiến tranh phản đối của những người Mỹ yêu tự do năm xưa.

Cuối cùng, khi hai em bé được nhận nuôi, bé Hùng lại hỏi: “Nhà cô có pháo cao xạ không? Tại vì cháu muốn bắn máy bay”. Điều này làm cho bà mẹ và khán giả băn khoăn, tướng Dinh tự hào vì “thế hệ thứ hai” đã biết cầm súng theo ông, nhưng bây giờ, liệu thế hệ thứ ba cũng chỉ biết cầm súng để đánh giặc như các bé Mây, với giọng nói con nít, gào lên “tao giết mày” và bắn loạt đạn lên chiếc máy bay ném bom tàn ác, để trả thù cho cha mẹ và các cô dân quân trên bệ pháo. Hôm nay, sau hơn 40 năm kể từ khi phim được quay, chúng ta đã thấy thế hệ này đã làm được gì, đất nước cũng đã thay đổi và phát triển, nhưng dường như chiến tranh vẫn là một vết thương lớn đối với chúng ta. Đừng quên rằng, loạt đạn súng máy mà Mây bắn là của Tướng Dinh, người đứng kế bên nạp cho, thay vì ông tự mình bóp cò.

Tôi sinh ra sau thời kỳ đổi mới, thậm chí không biết gì về chiến tranh máu lửa. Đối với tôi, chiến tranh chỉ là niềm tự hào và sự thể hiện địa vị gia đình. Tuy nhiên, chiến tranh cũng để lại những ấn tượng sâu sắc trong lòng tôi. Người dơi và người nhện không phải là anh hùng đối với tôi, tôi chỉ coi chúng như những tác phẩm điện ảnh thú vị để làm phong phú trí tưởng tượng. Bởi vì tôi đã trưởng thành cùng những người hùng thực sự, những chiến binh cộng sản đã trải qua khói lửa chiến tranh và chào đón ngày thống nhất với niềm vui.

Nếu có cơ hội, tôi mong muốn được sinh ra trong thời kỳ chiến tranh để trở thành một người lính cộng sản thực tế, sống và chiến đấu với một lý tưởng, thay vì phải tìm kiếm như hiện tại. Tôi không biết liệu gia đình này có phải là gia đình cộng sản hay gia đình theo truyền thống cách mạng không.

Trong bối cảnh chúng ta đang bị bao vây bởi tư tưởng phương tây và chủ nghĩa đế quốc văn hoá, chiến tranh và những mất mát của nó đã trở thành một hình thức bù đắp và đánh trả để thoả mãn tâm lí dân tộc. Điều đặc biệt là phim không chỉ mang tính chất ‘do người Việt’, mà còn mang tính chất ‘mang tư tưởng Việt’, khác biệt với những bộ phim Việt hiện nay đang bị ảnh hưởng bởi nước ngoài. Điều này là nhờ vào lịch sử hào hùng của chúng ta, đó là một nguồn nguyên liệu quý giá cho ngành điện ảnh.

Kết nối với tác giả bài viết – Cộng đồng tác giả chuyên sâu AUTHORITY.

Tác giả: Nguyễn Thế Hùng, một nhà văn sáng tạo.

Trong thế giới sôi động của mạng xã hội, blog trở thành một nơi cô đơn và ảm đạm.

Khám phá thêm nhiều bài viết khác của tác giả tại blog của Cò.

Hãy theo dõi Facebook Authority – Cộng Đồng Tác Giả Chuyên Sâu để khám phá thêm nhiều bài viết chuyên sâu từ các tác giả là Blogger/Author đang sống và làm việc tại Việt Nam, với nhiều lĩnh vực/chủ đề khác nhau.