Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 có một số quy định mới về bị hại và nguyên đơn dân sự. Việc xác định đúng tư cách tham gia tố tụng sẽ góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ và giải quyết các vụ án hình sự đúng pháp luật.

1. Bị hại

Điều 51 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 quy định: Người bị hại là người bị thiệt hại về vật chất, tinh thần hoặc tài sản do tội phạm gây ra.

Điều 62 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 quy định: Bị hại là cá nhân trực tiếp bị thiệt hại về thể chất, tinh thần, tài sản hoặc là cơ quan, tổ chức bị thiệt hại về tài sản, uy tín do tội phạm gây ra hoặc đe dọa gây ra.

Như vậy, bị hại theo quy định của BLTTHS năm 2015 có các điểm mới so với BLTTHS năm 2003 là:

+ Về chủ thể bao gồm không chỉ cá nhân mà còn là cơ quan, tổ chức.

+ Về thiệt hại do tội phạm gây ra: Cá nhân trực tiếp bị thiệt hại về thể chất, tinh thần, tài sản còn nếu là cơ quan, tổ chức thì bị thiệt hại về tài sản, uy tín.

2.Nguyên đơn dân sự

Điều 63 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 quy định: Nguyên đơn dân sự là cá nhân, cơ quan, tổ chức bị thiệt hại do tội phạm gây ra và có đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại.

3. Phân biệt bị hại và nguyên đơn dân sự

Bị hại và nguyên đơn dân sự đều có chủ thể là cá nhân, cơ quan, tổ chức và có một số quyền như nhau theo quy định tại Điều 62, Điều 63 BLTTHS. Ngoài ra bị hại còn có thêm một số quyền mà nguyên đơn dân sự không có như: Được tham gia tố tụng hay cả trong trường hợp không có yêu cầu, quyền trình bày buộc tội tại phiên tòa, quyền đề nghị hình phạt, quyền kháng cáo bản án, quyết định của Tòa án (nguyên đơn dân sự chỉ có quyền kháng cáo về phần bồi thường thiệt hại).

Tuy nhiên trên thực tiễn còn xảy ra xác định tư cách tham gia tố tụng không chính xác, nhất là trường hợp đối tượng bị thiệt hại là cơ quan, tổ chức. Vì vậy, để phân biệt bị hại và nguyên đơn dân sự thì căn cứ những điểm sau:

– Về thiệt hại xảy ra:

+ Bị hại: Là bị thiệt hại về thể chất, tinh thần, tài sản, uy tín (nếu là cơ quan, tổ chức).

+ Nguyên đơn dân sự: Chỉ bị thiệt hại về tài sản.

– Về quan hệ nhân quả giữa hành vi và thiệt hại xảy ra:

+ Bị hại bị thiệt hại trực tiếp từ hành vi phạm tội, mục đích của người phạm tội là trực tiếp gây ra thiệt hại cho chủ thể này.

Ví dụ: A trộm cắp tài sản của cơ quan X và bị khởi tố. Theo quy định của BLTTHS năm 2003 thì cơ quan X là nguyên đơn dân sự nhưng theo BLTTHS năm 2015 thì là bị hại trong vụ án hình sự.

+ Nguyên đơn dân sự bị thiệt hại gián tiếp từ hành vi phạm tội, mục đích của người phạm tội không nhằm trực tiếp gây ra thiệt hại cho chủ thể này.

Ví dụ: A đánh B gây thương tích tại trụ sở cơ quan X. Hậu quả làm B bị thương còn cơ quan X cũng bị hư hỏng một số tài sản. A bị khởi tố về tội cố ý gây thương tích. Trong trường hợp này cơ quan X là nguyên đơn dân sự trong vụ án hình sự nếu có đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại./.

Nguyễn Ngọc Cường- Phòng 2