Làm thế nào để không nghĩ về một người

Tự nhủ bản thân dừng lại có thể là chưa đủ.

Bạn gặp một người cuốn hút. Bạn không thể rời mắt khỏi người đó và người đó luôn quanh quẩn trong đầu bạn. Cám dỗ tấn công, dù lúc ấy bạn không chống lại được nó. Tuy nhiên bạn luôn có khuynh hướng nghĩ về lần gặp mặt ấy, về con người cuốn hút ấy, và về một tia hy vọng nào đó với tình yêu, tình dục, hoặc một mối quan hệ. Khi tâm trí thơ thẩn, nó thường men theo con đường dẫn đến tình yêu và tình dục. Nếu bạn là người độc thân, những suy nghĩ ấy rất kỳ diệu. Sự si mê là một trải nghiệm cảm xúc một cách say đắm. Ai biết nó sẽ dẫn đến đâu?

Nhưng nếu bạn đang trong một mối quan hệ nghiêm túc và hạnh phúc, bạn có lẽ không mong muốn có những suy nghĩ ấy. Bạn không muốn bị phân tâm bởi một người đẹp trai xinh gái khác. Bạn có thể làm gì để dành toàn tâm vào mối quan hệ hiện tại? Làm sao để dừng những suy nghĩ về một người khác?

Tự nhủ bản thân đừng suy nghĩ về người đó chẳng có ích gì đâu. Daniel Wegner và các đồng nghiệp đã cho thấy cố ý đè nén suy nghĩ trên thực tế lại có kết quả ngược lại – bạn càng đè nén thì càng nghĩ về những ý nghĩ đó nhiều hơn. Bằng một nghiên cứu cổ điển, Wegner và đồng nghiệp bảo một số người không được nghĩ đến một con gấu trắng. Cố gắng đè nén suy nghĩ về con gấu trắng thực chất dẫn đến nhiều suy nghĩ về con gấu trắng hơn – một phản ứng ngược. Đè nén suy nghĩ và phản ứng ngược xảy ra với tất cả mọi loại ý nghĩ; bao gồm cả ý nghĩ về một người bạn cho là cuốn hút. Cố gắng đè nén ý nghĩ về một người bạn thích có thể dẫn đến việc người đó xuất hiện trong giấc mơ của bạn. Và cố gắng không nghĩ đến tình dục cũng không quá hiệu quả. Suy nghĩ về tình dục không chỉ sẽ chuyển hóa thành nhận thức mà còn có tác dụng sinh lý – lòng bàn tay của bạn sẽ đầy mồ hôi khi bạn né tránh suy nghĩ về tình dục.

Và đây là tình trạng của bạn: bạn vừa gặp một người lần đầu, bạn nghĩ về người đó, có thể là cả mơ mộng, và thấy người đó trong mơ. Vấn đề là bạn đã có người mà bạn yêu và quan tâm. Bạn cố gắng ngừng suy nghĩ về người mới kia, nhưng đè nén suy nghĩ không hiệu quả. Đè nén còn làm bạn suy nghĩ về người kia nhiều hơn. Bạn phải làm sao để ngăn chặn hình ảnh người đó liên tục lẩn quẩn trong suy nghĩ của bạn?

Thay vì đè nén suy nghĩ, hãy thử đổi đối tượng suy nghĩ. Lời khuyên hữu ích nhất là chủ động hướng suy nghĩ của bạn đi theo hướng khác – và những suy nghĩ thay thế đó là mấu chốt để bạn dừng suy nghĩ về người mới. Gonzaga và các đồng nghiệp đã nghiên cứu một số cách để ngừng suy nghĩ về một người xinh đẹp cuốn hút (Gonzaga, Haselton, Smurda, Davies, & Poore, 2008). Đây tiên họ cho những người đang trong mối quan hệ tình cảm một người đẹp trai xinh gái nào đó để suy nghĩ. Họ đưa ra sáu bức hình của những người đẹp và bảo người tham gia chọn ra người mà họ thấy đẹp nhất. Khi nhìn vào bức hình, người tham gia sau đó viết lý do người kia lại cuốn hút họ và buổi gặp gỡ đầu tiên hoàn hảo sẽ diễn ra như thế nào. Bằng cách này, các nhà nghiên cứu đảm bảo rằng những người tham gia đang nghĩ về người trong ảnh và tưởng tượng đến việc tương tác với họ. Bạn cũng có những mơ mộng này chứ? Bạn gặp một người lần đầu và suy nghĩ về người đó. Bạn nhớ là người đó rất đẹp, lôi cuốn và hòa đồng. Bạn và người đó sẽ đi đâu? Sẽ làm gì? Bạn nghĩ đến việc lần đầu tiên đi chơi với người đó.

Giờ thì hãy dừng lại. Đừng suy nghĩ về người đó nữa.

Tất nhiên chỉ nói không như vậy thì không có tác dụng. Điều đó cũng không hiệu quả trong thực nghiệm trên. Một số người được bảo là phải ngừng suy nghĩ về người trong ảnh kia. Nhưng những suy nghĩ vẫn còn tiếp diễn đến một mức độ khác – họ còn suy nghĩ nhiều hơn là khi không được bảo phải ngừng suy nghĩ. Đè nén suy nghĩ không hề có tác dụng.

Thay đổi đối tượng suy nghĩ: hãy nghĩ về người bạn trai, bạn gái hiện tại của bạn. Họ bảo những người tham gia nghĩ về thời gian họ cảm thấy được yêu nhất hoặc ham muốn tình dục mãnh liệt nhất với người yêu hiện tại. Cách nào hữu hiệu hơn để giúp bạn ngừng suy nghĩ về người mới kia? Suy nghĩ về tình yêu. Tình yêu mạnh mẽ hơn tình dục. Hãy thử nghĩ về thời gian bạn cảm thấy được yêu: cảm giác gần gũi, gắn kết với người yêu hiện tại. Nghĩ đến người yêu hiện tại theo hướng tình yêu sẽ làm giảm những suy nghĩ về người khác. Nghĩ đến ham muốn tình dục thì không có hiệu quả như vậy.

Gonzaga và đồng nghiệp cho rằng đây là thứ mà ta gọi là cảm giác được yêu. Một mối quan hệ bền vững, gắn kết mang lại rất nhiều lợi ích cho con người. Tình yêu là cảm xúc khiến bạn dành cả buổi tối cho một người nào đó. Nghĩ về tình yêu của bạn dành cho người yêu hiện tại hiệu quả hơn là chỉ cố gạt bỏ suy nghĩ về người mới ra khỏi tâm trí. Suy nghĩ về tình yêu đồng thời giảm đi những ký ức về người thứ ba ấy. Những người suy nghĩ về tình yêu nhớ về người thứ ba ít hơn.

Nếu bạn muốn ngừng suy nghĩ về một người mới, nếu bạn muốn duy trì mối quan hệ với người yêu hiện tại, nếu bạn muốn giảm ký ức về một người thứ ba, và nếu bạn muốn loại bỏ cám dỗ, cách thực hiện rất đơn giản. Hãy nghĩ về người bạn trai, bạn gái hiện tại của bạn. Nhưng điểm mấu chốt là nghĩ về khoảng thời gian bạn cảm thấy yêu người ấy. Tình yêu là một thứ sức mạnh có khả năng thanh lọc tâm trí và gắn kết con người với nhau.