Trong các câu chuyện dân gian và ghi chép lịch sử của người Việt, thuồng luồng là một hiện tượng phổ biến. Sự tích đầm Mực kể về hai anh em con vua Thủy tề trong số học trò của Chu Văn An. Khi nghe tiếng cụ đồ, vua Thủy cho con lên học. Ngày qua ngày, hai anh em đến bờ sông, trút lốt thuồng luồng ở nước rồi lên đất, không khác gì người trần. Khi trời hạn hán, hai học trò theo đề nghị của thầy tự ý làm mưa để cứu dân, bất chấp luật trời. Vì hành động này, họ bị trời xử tội chết. Xác của hai anh em biến thành hai con thuồng luồng, đầu một nơi, mình một nẻo, giạt vào gậm cầu Bưu. Nghe tin này, cụ đồ cảm thương rất nhiều. Cụ khóc và bắt tất cả học trò đưa đám chôn hai con thuồng luồng.

Đại vương Hai kể rằng ở Sông Lam gần bến đò Lách đã từng có một con thuồng luồng to lớn. Mỗi khi có thuyền bè đi qua, nó luôn cuộn mình và gây ra những cơn sóng mạnh, làm chìm thuyền. Không ai sống sót được sau khi bị nắm giữ trong miệng của nó. Vì vậy, không ai dám đi qua khúc sông đó. Ngay cả triều đình cũng không biết phải làm gì. Cuối cùng, nhà vua đã ra lệnh cho mọi người, bất kể ai có thể giết được con thủy quái đó sẽ được phong cho quan tước.

Sách Đại Việt Sử ký toàn thư, phần Ngoại kỷ, ghi chép rằng các vị vua trong quá khứ được gọi là Hùng vương. Lúc đó, những người dân sống ở rừng núi và ven sông, suối thấy rất nhiều tôm cá, nên họ cùng nhau đi bắt cá để ăn. Tuy nhiên, họ thường bị cái thuồng luồng của nước làm hại, và họ đã kể cho vua nghe về vấn đề này. Vua đã nói rằng: “Người sống ở núi khác với những người sống trong nước; những người sống trong nước thường thích sống cùng loài và ghét loài khác, và chính vì thế mà họ đã làm hại chúng”. Sau đó, vua đã yêu cầu mọi người vẽ hình thủy quái trên cơ thể của mình. Từ đó, cái thuồng luồng không còn cắn hại họ nữa.

Cũng trong cuốn Đại Việt Sử ký toàn thư, phần liên quan đến gia đình Trần có một đoạn miêu tả: “Trở về thời kỳ đất nước còn mới lập, tất cả quân sĩ đều có thói quen xăm hình rồng trên bụng, lưng và hai bắp đùi, được gọi là ‘thái long’ (rồng hoa). Bởi vì người Tống, khi đến làm khách buôn, thấy nhân dân Việt Nam ta có thói quen xăm hình rồng, lo sợ khi gặp phải gió bão thì thuyền sẽ chìm, và do đó không dám xâm phạm đến chúng ta, vì thế mà gọi là thái long”.

Vậy con thuồng luồng là con gì? Thuồng luồng, còn được gọi là giao long, là một sinh vật không tồn tại trong thực tế. Trong truyền thuyết dân gian, loài thủy quái này có một số đặc điểm giống rồng nhưng không phải là rồng. Thuồng luồng thường có kích thước rất lớn, có sừng giống như rồng, thân hình giống rắn và có sức mạnh phi thường, thậm chí có thể coi là siêu nhiên. Chúng sống trong các vùng nước lớn và có khả năng làm chìm bất kỳ ai hoặc tàu thuyền nào. Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng, thuồng luồng là một sinh vật hư cấu được tạo ra bằng cách kết hợp và kỳ diệu hóa các đặc điểm của những sinh vật có thật như cá sấu, rắn…, Mang lại cho chúng sức mạnh không thể chống đỡ của một loài thủy quái.

Trong nhiều câu chuyện cổ tích, thuồng luồng thường được xem là biểu tượng của vua thủy tề, hà bá hoặc con cháu của họ, có sức mạnh siêu nhiên. Dù thuồng luồng thường đại diện cho những lực lượng tự nhiên có thể gây hại cho con người, nhưng đôi khi nó cũng có thể giúp đỡ người, như trong câu chuyện Sự tích đầm Mực. Trong truyện Sự tích hồ Ba Bể, thuồng luồng lại là hình dạng của một vị thần muốn kiểm tra lòng người để trừng phạt những kẻ bất lương. Vị thần này biến thành một bà già ăn mày xấu xí đi xin ăn ở hội làng, nhưng chỉ có hai mẹ con bà góa nghèo là đáp ứng và cho bà ăn, ngủ.

Một người phụ nữ đang ngủ, tiếng ngáy của bà vang lên như tiếng sấm. Hai mẹ con nhìn ra thấy ánh sáng mặt trời rọi sáng lên trong bóng tối. Điều này không phải là một bà ăn mày già yếu lở loét nữa, mà thực tế là một con rồng đang cuộn mình trong tình trạng lười biếng, đầu nằm trên mái nhà và đuôi chạm xuống đất… Khi sáng hôm sau, khi người mẹ nhìn ra, không còn thấy con rồng nữa. Thay vào đó, bà ăn mày đã tỉnh dậy và chuẩn bị rời đi. Sau khi hướng dẫn hai mẹ con cách tự cứu mình, bà ăn mày biến thành một dòng nước lớn phun lên từ dưới đất, làm ngập cả làng, khiến đất sụt xuống và tạo nên một đầm lầy. Chỗ đất sụt đó sau này trở thành hồ Ba Bể.

Giao long – thuồng luồng cũng xuất hiện trong văn hóa Trung Quốc. Sách Hoài Nam Tử viết rằng: ‘Đất Kinh có một người tên là Thứ Phi, được bảo kiếm ở đất Can Đội. Khi đi về qua sông Giang (Dương Tử), đến giữa sông, nổi lên một đợt sóng lớn và hai con giao long đã vây lấy thuyền. Thứ Phi bình tĩnh cầm kiếm nhảy xuống sông để chiến đấu với giao long. Sau một cuộc chiến ác liệt, Thứ Phi đã chặt đầu của con giao long và mọi người trên thuyền đều sống sót”. Trong sách này, con giao long được miêu tả là “Da nó có từng hột (vẩy dày) và người ta gọi miệng của nó là miệng gươm đao”.

Nhiều tài liệu khác của Trung Quốc cũng đề cập đến việc gặp giao long trên sông Dương Tử. Do đó, các nhà nghiên cứu cho rằng “nguyên mẫu” của loài thủy quái này có thể là loài cá sấu Dương Tử nổi tiếng.

Input: Bổ ích, gợi cảm xúc, mang tính sáng tạo, độc đáo và gây phẫn nộ.