Chúng ta có đang sống trong giả lập?

Với các kỹ thuật đặc sắc và cốt truyện mới lạ, bộ phim The Matrix đã tạo nên cơn sốt trên toàn thế giới vào năm 1999. Trong phim, nhân vật chính Neo cùng với một số người sống tại thành phố Zion đã phải đối mặt với trí tuệ nhân tạo để cứu nhân loại thoát khỏi thế giới ảo mà chúng tạo ra.

Suốt nhiều thời gian, ý niệm về thế giới ảo luôn tồn tại. Trong lịch sử nhân loại, nhiều nhà tư tưởng đã tỏ ra tò mò liệu chúng ta thực sự hiện diện trong thế giới này hay không. Tuy nhiên, với sự phổ biến của máy tính và khả năng chứng minh của nó, con người đã bắt đầu nghiên cứu sâu hơn về thế giới ảo được tạo ra bởi máy tính.

Ý tưởng không còn sáng tạo.

Sau khi nhà triết học người Thụy Điển Nick Bostrom giới thiệu bài viết về khả năng sống trong một thế giới giả lập của máy tính, cụm từ “lý thuyết giả lập” được đưa ra bốn năm sau phần đầu tiên của bộ phim Matrix. Giáo sư triết học của trường Đại học Oxford đã đề cập đến khái niệm “hậu nhân”, chỉ đến mức độ tiến bộ của loài người trong lĩnh vực khoa học và kỹ thuật gần đạt đến giới hạn của vật lý và hóa học.

Nhân vật Neo (The Matrix) thức dậy và nhận ra mình đã sống bao lâu nay trong một thế giới giả lập.

Giả định rằng những thế hệ sau có các thiết bị vô cùng mạnh mẽ để tạo ra một thế giới ảo, trong đó xã hội của chúng ta (những con người hiện tại) được điều khiển, Bostrom đưa ra luận điểm rằng điều này chỉ có thể xảy ra nếu chúng ta cũng đang sống trong một thế giới ảo.

Trong phần khởi đầu, Bostrom cho biết rằng sự tin tưởng vào khả năng của chúng ta trở thành “hậu nhân” để mô phỏng thế giới của những người xưa là không chính xác, trừ khi chúng ta đang sống trong một thế giới ảo. Bài luận này ủng hộ quan điểm này.

Có nhiều khả năng rằng một trong các phát biểu dưới đây là đúng: loài người sẽ đạt được trình độ văn hóa “tiên nhân”; các văn minh khác mong muốn xây dựng một thế giới ảo cho các tổ tiên; và chúng ta đang thực sự sống trong một thế giới ảo.

Bostrom suy luận rằng, nếu không sống trong một thực tại ảo, con cháu chúng ta hầu như không thể tạo ra một thế giới ảo cho tổ tiên.

Lý luận triết học từ hàng trăm năm trước đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều tác phẩm, như Bài viết của Bostrom hay kịch bản của Matrix. Trong số đó, lý luận về thế giới ảo mộng của triết gia người Pháp René Descartes cũng được đưa ra. Theo suy nghĩ của ông, chúng ta đang mơ mộng và thế giới thực chỉ là một thế giới ảo do quỷ ác tạo ra.

“Trừ khi chúng ta đang sống trong thế giới giả lập, hậu duệ của chúng ta gần như sẽ không bao giờ tạo ra một thế giới giả lập cho tiền nhân”, Triết gia Nick Bostrom

Đi ngược lại với bản năng của chúng ta, theo Andrew Anthony của Guardian, suy nghĩ rằng loài người không thực sự tồn tại. Bên cạnh đó, ý tưởng rằng có một lực lượng siêu nhiên khác điều khiển con người lại gần với niềm tin của rất nhiều tôn giáo.

Theo ông Anthony, câu chuyện cổ xưa nhất của con người là về thế giới và tất cả những gì ta biết đều là kết quả của một thế lực tạo ra. Vì vậy, suy nghĩ về một thế giới ảo có niềm tin tôn giáo bên trong, như ý nghĩ về một thực tế cao cả hơn, thuần khiết hơn mà ta không thể hoàn toàn hiểu được có thể là đúng.

Sự tiến bộ của công nghệ giúp chúng ta tin tưởng dễ dàng hơn.

Trong thời đại tiến bộ máy tính, khái niệm về cuộc sống ảo đã trở nên phổ biến hơn. Các chuyên gia công nghệ có thể sử dụng kỹ thuật “máy ảo”, tạo ra một cỗ máy tính ảo đầy đủ từ phần cứng cho đến hệ điều hành và phần mềm.

Cũng rất tiến bộ thể loại game mô phỏng, trong đó tựa game phổ biến nhất là The Sim cho phép con người tạo ra một nhân vật và điều khiển cuộc sống của nhân vật đó.

Hỗ trợ người dùng thường dễ dàng tiếp cận các ứng dụng thực tế ảo (VR), hiệu suất xử lý đã được nâng cao trong vài năm qua. Trong thế giới VR, bạn có thể “trải nghiệm” và thực hiện những hoạt động mà không thể làm được trong cuộc sống thực. Thế giới ảo đang ngày càng trở nên giống thực tế hơn nhờ sự tiến bộ của đồ họa.

Elon Musk đưa ra nhận định về thế giới giả lập trong một hội nghị công nghệ năm 2016. Ảnh: Vox Media.

Khi những cải tiến tiếp tục được thực hiện trong tương lai, khoảng thời gian khoảng 1.000 năm hoặc 100.000 năm, một thực thể ảo hoàn hảo sẽ được tạo ra. Nếu ta giả sử như vậy, thì không thể phân biệt được giữa thực thể ảo và thực tế.

Ông Anthony giải thích cách suy luận trong bài viết của triết gia Bostrom rằng nếu thực hiện được điều đó cũng có nghĩa là chúng ta đang sống trong một thế giới ảo do những thế hệ tiếp theo tạo ra và có khả năng cao nó đã xảy ra trước đó.

Ngày càng có nhiều người nổi tiếng giống Elon Musk, người sáng lập Tesla – công ty sản xuất xe điện và SpaceX – công ty vũ trụ, sử dụng thế giới giả lập, và điều này làm tăng niềm tin vào công nghệ này. Elon Musk đã giải thích trong hội nghị Recode năm 2016 rằng các trò chơi máy tính ngày nay ngày càng giống thực tế hơn.

Elon Musk cho biết nếu chúng ta tiếp tục tiến bộ như vậy, có thể đến một lúc nào đó trò chơi sẽ trở nên quá giống với thế giới thực tế, đến mức không thể phân biệt được. Ông cho rằng chỉ có một phần tỷ khả năng chúng ta đang sống trong một thế giới thực tại từ quan điểm đó.

Elon Musk và Sam Altman, Giám đốc điều hành của OpenAI, cho rằng sẽ có nhiều người tin tưởng hơn vào uy tín và thành công của họ khi loài người hiện đang sống trong một thế giới ảo.

Những tựa game hiện đại như Flight Simulator có thể tái tạo những hình ảnh ngoài đời ở mức độ rất chi tiết. Ảnh: NY Times.

Tuy nhiên, làm thế nào chúng ta có thể chứng minh rằng tất cả những gì chúng ta nhìn thấy trong vũ trụ với hàng tỷ hành tinh là kết quả của trí tuệ con người tạo ra? Chúng ta vẫn chưa đạt đến thời điểm tận thế của loài người để có thể biết chắc điều đó là thật, và không phải chỉ là kết thúc của một thí nghiệm. Tuy vậy, giả sử này cũng chưa thể được chứng minh hoặc bác bỏ một cách hoàn toàn.

Vấn đề này vẫn chưa được giải quyết đầy đủ đối với con người. Có thể chúng ta cần quan tâm và đảm bảo trách nhiệm với những gì đang xảy ra hiện tại thay vì trốn thoát khỏi thực tế, giống như cách Neo đã thoát khỏi vòng xoáy của mình trong Ma trận.

Trong cuộc phỏng vấn với Vulture vào năm 2019, Nick Bostrom đã chia sẻ rằng trước khi hành động, chúng ta cần xem xét kỹ xem ý tưởng đó có mang lại lợi ích hay không. Ông cho biết ông không ủng hộ các hành động như thoát khỏi Ma trận hay gửi tín hiệu cho các văn minh ngoài hành tinh.

(Theo Zing).

Trong thời gian gần đây, trí tuệ nhân tạo là xu hướng chính trong các sản phẩm khởi nghiệp công nghệ của Việt Nam.