Phạm Văn Đồng nhận định rằng, văn chương của Nguyễn Trãi đã đạt đến đỉnh cao của nghệ thuật, đều hay và đẹp lạ thường. Nguyễn Trãi được coi là một người tài năng hiếm có, là một anh hùng dân tộc vượt trội, nhưng lại có số phận bi thương nhất trong lịch sử. Nguyễn Trãi không chỉ là một danh nhân văn hóa, mà còn là một nhà thơ, nhà văn xuất sắc đã có những đóng góp to lớn cho sự phát triển văn hóa và văn học dân tộc.
Các tác phẩm của Nguyễn Trãi phản ánh rõ ràng hai nguồn cảm hứng truyền thống trong văn học dân tộc, đó là tình yêu đất nước và lòng nhân đạo. Về mặt nghệ thuật, tác phẩm của Nguyễn Trãi mang đến những giá trị đáng kinh ngạc cả về thể loại và ngôn ngữ. Hãy cùng Bigone khám phá những tác phẩm của Nguyễn Trãi trong bài viết này nhé!
1. Bình Ngô Đại Cáo
Bình Ngô Đại cáo được công bố vào tháng Chạp năm 1428, mang ý nghĩa trọng đại như một bản tuyên ngôn độc lập, qua đó vạch tội ác của kẻ thù xâm lược và ca ngợi thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Sau khi quân ta đại thắng, tiêu diệt và làm tan rã 15 vạn viện binh của giặc, Vương Thông buộc phải giảng hòa và rút quân về nước. Trong tình hình đó, Nguyễn Trãi được Lê Lợi giao nhiệm vụ viết Đại cáo Bình Ngô.
Tư tưởng nhân nghĩa là nền tảng lý thuyết của cuộc kháng chiến. Nhân nghĩa đề cao lòng nhân ái và tuân thủ đạo lý. Trong tư tưởng của Nguyễn Trãi, nhân nghĩa được hiểu là sự bảo vệ dân chúng và chống lại bạo lực, đặt dân chính làm trọng tâm và loại bỏ bọn ác độc. Nguyễn Trãi khẳng định rằng mỗi dân tộc có quyền bình đẳng bởi vì họ có văn hóa riêng, phong tục tập quán riêng, triều đại riêng và anh hùng vĩ đại riêng. Tác giả đã so sánh triều đại Việt Nam với triều đại Trung Quốc và gọi vua Đại Việt là “đế” để thể hiện lòng cao cả về độc lập và chủ quyền.
Đây là một bản cáo trạng đầy thép về tội ác dã man của giặc Minh, đồng thời là thái độ căm phẫn, tức giận khôn cùng của nhân dân ta. Giai đoạn đầu đầy khó khăn, thử thách, nhờ sự lạc quan, đồng lòng, đoàn kết, biết dựa vào dân đã giúp nghĩa quân Lam Sơn vượt qua mọi khó khăn. Nguyễn Trãi sử dụng biện pháp liệt kê tái hiện không khí chiến trận máu lửa, sục sôi với những chiến thắng giòn giã liên tiếp của quân ta cũng như sự thất bại nhục nhã, ê chề của địch. Nghệ thuật đối lập đã thể hiện rõ những nét đối cực trong cuộc chiến giữa ta và địch, từ tính chất cuộc chiến cho đến khí thế, sức mạnh, những chiến công và cách ứng xử.
2. Ức Trai Di Tập Dư Địa Chí
Ức Trai Di Tập Dư Địa Chí là một tác phẩm do Nguyễn Trãi biên soạn vào năm 1435 trong thời kỳ trị vì của vua Lê Thái Tông. Tác phẩm này tập trung vào việc mô tả địa lý của Việt Nam trong quá khứ. Được viết bằng chữ Hán, nó ghi chép một cách ngắn gọn về địa lý hành chính và tự nhiên của Việt Nam qua các giai đoạn lịch sử. Tác phẩm này đã xác định rõ ràng ranh giới lãnh thổ của Việt Nam từ thời kỳ dựng nước. Mục đích của tác phẩm là giúp nhà vua và triều đình hiểu rõ hơn về đất nước, nhân dân và tài nguyên của dân tộc, từ đó khẳng định sự độc lập và toàn diện của quốc gia.
Sách bao gồm 4 phần, mô tả về địa lý, cảnh quan, lịch sử, đặc sản, các nghề thủ công truyền thống và phong tục của dân chúng trong các vùng. Tác phẩm của Nguyễn Trãi là công cụ quản lý và tra cứu cho vua và các quan trong triều và địa phương. Uyên Trãi Di Tập Dư Địa Chí chứa đựng những ước mơ, tình cảm và lo lắng của dân tộc thông qua ngòi bút tài hoa của Nguyễn Trãi. Mặc dù đã được viết từ lâu nhưng tác phẩm vẫn giữ nguyên giá trị cho đến ngày nay. Uyên Trãi Di Tập Dư Địa Chí là một tác phẩm ngắn gọn và súc tích nhưng vẫn tường tận và mô tả chân thực về quốc gia và dân tộc vào thế kỷ XV.
3. Quân Trung Từ Mệnh Tập
Quân Trung Từ Mệnh Tập bao gồm việc trao đổi thư từ với các tướng tá thuộc nhà Minh và việc gửi văn bảo tướng sĩ, tổng hợp chi tiết các thư từ chiêu hàng của tướng địch. Điều này cho thấy tình yêu nước và tình thương dân của Nguyễn Trãi, sự chói lọa của tư tưởng nhân nghĩa và ý chí giải phóng dân tộc, cùng với tài năng lập luận đặc biệt của ông. Trong văn chương, ông luôn nhắc đến phương châm “đạo làm con mấy đạo làm tôi” để khẳng định lòng trung hiếu không thay đổi của mình.
Tập Quân Trung Từ Mệnh là đỉnh cao của văn học luận chiến ngoại giao chống xâm lược. Đây cũng là tập văn được sử dụng trong quân đội, mà Nguyễn Trãi đã thay mặt Lê Lợi soạn thảo. Tác phẩm được viết nhằm hỗ trợ cho đấu tranh quân sự trên chiến trường và đồng thời thuyết phục quân địch chấp nhận hòa giải, rút quân về nước.
4. Quốc Âm Thi Tập
Đây là tập thơ Nôm của Nguyễn Trãi, bao gồm 254 bài được chia thành 4 mục: Vô đề (ngôn chí, mạn thuật, trần tình, thuật hứng, tự thuật…); Thì lệnh môn; Hoa mộc môn; cầm thú môn. Quốc Âm Thi Tập được coi là tập thơ Nôm cổ nhất và phong phú nhất của Việt Nam cho đến ngày hôm nay, tuy nhiên không có tiêu đề cho các bài thơ trong tập. Hầu hết đều là những bài thơ tâm sự, thể hiện ý chí và rất khó để biết được thời gian sáng tác của từng tác phẩm.
Tập thơ chúng ta mang sự thú vị và tự hào khi chúng ta đã “đổi công danh lấy một cần câu”, từ đó chúng ta thể hiện nỗi đau không che giấu và không có cơ hội để giúp đất nước, không gặp người đồng hành để thực hiện chí lớn. Một số bài thơ đã được viết để răn dạy chúng ta và khuyên bảo con cháu trong gia đình hãy giữ vững đạo đức và nhân phẩm, theo đúng lời dạy của những vị thánh hiền. Thơ thiên nhiên của tác giả mang sự hòa hợp với sự thú vị, làm dịu bớt nỗi đau và trở nên nhẹ nhàng, thanh thoát.
Quốc Âm Thi Tập mang đến sự phong phú về các thể thơ như thất ngôn bát cú và thất ngôn tứ tuyệt. Thi nhân còn sử dụng nhiều ca dao, tục ngữ và từ cổ, thay vì từ Hán Việt. Tập thơ này còn đặc trưng bởi việc sử dụng từ thuần Việt nhiều hơn, đồng thời sử dụng từ đơn âm và hư từ với tần số cao. Với lượng từ phong phú và giá trị nghệ thuật, Quốc Âm Thi Tập không chỉ thành công trong việc diễn tả tình cảm cá nhân mà còn góp phần thúc đẩy phát triển ngôn ngữ văn học viết bằng tiếng Việt.
Dưới đây là những tác phẩm đáng chú ý và phổ biến nhất của Nguyễn Trãi mà Bigone muốn chia sẻ với bạn. Hy vọng rằng các bài viết tiếp theo của Bigone sẽ thu hút sự quan tâm của bạn!
Tôi là Nguyễn Văn Sỹ có 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực thiết kế, thi công đồ nội thất; với niềm đam mê và yêu nghề tôi đã tạo ra những thiết kếtuyệt vời trong phòng khách, phòng bếp, phòng ngủ, sân vườn… Ngoài ra với khả năng nghiên cứu, tìm tòi học hỏi các kiến thức đời sống xã hội và sự kiện, tôi đã đưa ra những kiến thức bổ ích tại website nhaxinhplaza.vn. Hy vọng những kiến thức mà tôi chia sẻ này sẽ giúp ích cho bạn!