Địa lan là những loài lan phát triển trên đất, có thể có rễ đi vào trong đất hoặc leo lên trên các kỹ đá. Cây có thể phát triển trên mặt đất (bán địa lan) hoặc trong đất (địa lan thật).
1. Nhóm lan Gấm
Nhóm này được trồng làm cảnh chủ yếu vì có lá màu sắc đẹp. Các loài này thường mọc trên đỉnh núi hoặc đất đá, thân cây phần lớn nổi trên mặt đất, rễ thụ tạo vào lớp mục của rừng. Loài lan Gấm và Địa lan thường ra hoa vào mùa đông hoặc đầu xuân.
Cây có thân rễ kéo dài, sau đó mọc thẳng lên với vẻ ngoài mạnh mẽ. Lá hình bầu dục, có màu đen nhung, có những gân mảnh dọc rõ nét trên mặt trên lá, mặt dưới lá có màu đỏ. Cụm hoa mọc thẳng từ đỉnh cây, hoa hiện ra thưa thớt với màu trắng tinh khôi. Cây lan gấm có thể được tìm thấy ở hầu hết các vùng đất trong cả nước, từ vùng cao đến vùng thấp.
Lan lá Gấm (Ludisia dicolor) là một loại cây.
Loài này khá khó trồng. Cây thích môi trường bóng râm, khoảng 30-50% ánh sáng. Cần tưới nước thường xuyên, nhưng tránh để nước đọng vào thân lá. Để trồng, ta sử dụng chậu nông, lót than, rải rêu và xơ dừa, pha thêm một ít đất và than bùn. Đặt thân cây lên mặt chậu, sau đó dùng rêu và lá khô phủ lên thân, không chôn vào đất vì có thể làm thối cây. Loài cây này có hoa vào tháng 2-3, có thời gian bền từ 20-40 ngày và có mùi thơm. Loại cây này được trồng để làm cảnh do có vân màu sắc đẹp, phù hợp để trang trí bàn và nội thất nhỏ, vì nó có khả năng chịu bóng và có kích thước nhỏ.
Các loài thuộc chi Kim tuyến (Anoectochilus) và Gấm đất (Goodyera) có cấu trúc thân và lá tương tự như Lan lá Gấm, là những loài có tiềm năng cao để trang trí nội thất. Tuy nhiên, chúng nhạy cảm với nước đọng và không chịu được nhiệt độ cao trong mùa hè ở Hà Nội. Vì vậy, chúng thích hợp để trang trí bên cửa sổ trong các phòng có điều hòa nhiệt độ.
2. Nhóm Lan đất
Các loài Lan mọc trong các bãi cỏ ven rừng và cạnh ruộng. Cây phát triển trên đất có nhiều khoáng sét và tầng đất này. Vì vậy, chúng thích hợp trồng trong chậu như những cây cảnh thông thường. Để trồng, chúng cần đất vườn và có thể bổ sung một ít mùn bằng than bùn hoặc giá thể hữu cơ khác.
Cây có củ giả kích thước lớn, thân cao khoảng 50-60cm, lá có kích thước rộng. Cụm hoa nở thẳng, xuất phát từ nách lá gốc củ giả và cao khoảng 70cm. Hoa nhiều, rất lớn, màu trắng ở bên ngoài và màu nâu ở bên trong. Cánh môi có màu đỏ với một dải màu vàng. Cây phát triển rải rác ở hầu hết các vùng đất sình lầy ở độ cao từ thấp đến trung bình.
Loài lan này rất dễ trồng và thích môi trường có nhiều bóng râm. Cần tưới nước đều đặn nhưng tránh để nước đọng. Đất để trồng cần có độ thoáng và xốp, hoặc có thể trộn với rêu và dớn mục. Việc bón phân hữu cơ nhiều sẽ có tác dụng tốt cho cây. Hoa của nó thường có mùi thơm và nở vào tháng 2-3, đặc biệt thích hợp cho dịp 8/3, và có thể tồn tại từ 20-30 ngày.
Hoa vàng, trắng hay hồng không phổ biến thấy bán ở Hà Nội, ngoài Hạc còn có một số loài khác cũng có hoa như vậy.
Cây nhỏ nhưng có củ giả, thân cao khoảng 40-50cm. Lá dài và thuôn. Cụm hoa thẳng và nằm ở đỉnh cây. Hoa có từ 7-10 bông, kích thước lớn và có màu tím hoặc trắng. Cánh môi của hoa có màu tím đậm, và có một họng nhỏ màu vàng. Loài cây này có nguồn gốc từ vùng phía Nam, thường được tìm thấy trên đồi và núi ở độ cao thấp.
Chu đinh tím là một loại cây Lan dễ trồng, thích ánh sáng. Cây có thể được trồng trong chậu hoặc trồng thành hàng hoa ven tường. Hoa của nó nở suốt cả năm, không theo mùa. Hoa của cây rất bền và thơm. Khi chăm sóc, cây cần được tưới nước thường xuyên nhưng tránh để nước đọng. Đất trồng cây nên là loại đất vườn thoáng, xốp và pha trộn với một phần chất hữu cơ. Bón phân hữu cơ sẽ có nhiều tác dụng tốt cho cây và hoa.
Chung quanh khu vực của Chu đinh, có thể tìm thấy một số loại cây lan khác có hoa màu vàng hoặc trắng, nhưng ở Hà Nội thì rất hiếm.
3. Một số loài lan Hài
Lan Hài hồng (Paphiopedilum Delenatii) là loài hoa.
Loài lan này hiện có thể tìm thấy ở Nha Trang (Khánh Hòa) và vùng giữa Ninh Thuận – Khánh Hòa, ở độ cao từ khoảng 800 đến 1300 mét. Đây là một loài dễ trồng, hoa của nó có màu trắng kết hợp với một chút màu hồng, đặc biệt là cánh môi thường có màu hồng. Loài lan này thích sống trên đất. Cây có hình dạng lá bầu dục dẹp, màu xanh với các vân đậm nhạt, trên và dưới lá có nhiều chấm màu nâu đỏ, đôi khi chúng có thể tạo thành một màu đỏ rực. Cụm hoa thường chỉ mang 1-2 bông hoa, kích thước của mỗi hoa là 9x7cm. Hoa thường nở vào mùa đông và có thể tồn tại từ 20 đến 40 ngày, mang theo mùi thơm dễ chịu. Cây thích ẩm và ánh sáng thoáng, nhưng cần che chắn 10-40% ánh sáng mặt trời và nhiệt độ từ 13 đến 35 độ Celsius. Loại đất phù hợp cho cây là mùn, dớn hoặc xơ dừa.
Lan Hài liên, còn được gọi là Paphiopedilum tranlienianum, là một loài lan.
Loài này có xuất hiện ở Thái Nguyên với độ cao trung bình từ 500-800m. Nó là loài cây dễ trồng, hoa của nó có màu nâu với đài hoa màu trắng, thường mọc trên đất hoặc đá. Cây có lá dạng dải, mềm mại, mặt trên có màu xanh đậm với các mép lá màu xanh hoặc màu trắng, trong khi mặt dưới có màu xanh nhạt. Cụm hoa của cây chỉ có một bông hoa, kích thước hoa khoảng 6x7cm. Hoa thường nở vào mùa đông và có thể tồn tại trong hơn 45 ngày. Ngoài ra, hoa còn có một chút hương thơm. Cây thích ẩm ướt và ánh sáng mờ, nên được trồng dưới ánh sáng mặt trời che phủ từ 10-40%. Nhiệt độ lý tưởng để cây phát triển là từ 5-35 độ C. Đối với chất liệu trồng, cây thích đất dạng dớn và xơ dừa và cần phải bổ sung đá vôi.
Lan Hài Heri (Paphiopedilum henryanum) là một loài lan.
Loài này thường xuất hiện ở vùng cao Hà Giang, có độ cao trung bình từ 1000 – 1200m. Đây là một loại cây dễ trồng, hoa của nó có màu đỏ sen, cánh hoa màu nâu đỏ pha xanh và đài hoa màu xanh vàng với các chấm to màu nâu đỏ, thường mọc trên đất. Cây có lá hơi dựng, cứng và hơi dày, mặt trên lá màu xanh đậm với mép lá vàng hoặc trắng vàng, mặt dưới lá màu xanh nhạt với các chấm nhỏ màu nâu đỏ ở gốc lá. Cụm hoa thường mang chỉ 1 bông hoa, kích thước của bông hoa là 8x7cm. Hoa thường nở vào mùa thu-đông và có thời gian tồn tại từ 20-40 ngày, không có hương thơm. Cây thích ẩm và ánh sáng tán xạ che 10-40%, nhiệt độ lý tưởng từ 5-350C. Đối với cây này, đất dày và xơ dừa là môi trường thích hợp nhất.
Loài này thường xuất hiện ở Cao Bằng ở độ cao trung bình từ 800 – 1200m. Hoa của nó có màu nâu đỏ ở cánh tràng, đỏ ở môi và đài có màu nâu đỏ với viền màu xanh nhạt. Loài này sống trên đất, có cây có lá dạng dài và nhỏ cùng với mặt trên có màu xanh bóng và mép lá màu xanh nhạt. Cụm hoa của loài này mang một bông hoa với kích thước là 8x7cm. Thường thì hoa nở vào mùa đông xuân và có thể tồn tại trong khoảng thời gian từ 20 đến 44 ngày. Tuy nhiên, loài này không có mùi hương đặc trưng. Cây này thích ẩm và thoáng, nơi có ánh sáng tán xạ từ 10 đến 40% và nhiệt độ từ 8 đến 35 độ C. Loài cây này cũng thích ẩm và thoáng, thích sinh trưởng trên đất dơn và xơ dừa.
Đây là một loài lai tự nhiên được gọi là Paph. Barbigerum x Hirsutissimum var esquirolei, phân bố tại khu vực biên giới giữa Việt Nam và Trung Quốc.
Lan hài Việt (Paphiopedilum vietnamense) là một loài phong lan.
Loài này hiện sống ở vùng Thái Nguyên với độ cao trung bình khoảng 1000m. Đây là một loại cây dễ trồng, có hoa màu hồng pha trắng hoặc đỏ tím, thường mọc trên đất hoặc bám trên đá. Cây có lá to, dạng xoăn và dai, mặt trên lá có màu xanh bóng với các vân đậm nhạt, còn mặt dưới lá có nhiều chấm nâu đỏ dày đặc, tạo nên một màu nâu đỏ đồng nhất. Cụm hoa thường chỉ có một bông hoa, ít khi có hai bông, kích thước của hoa là 9x12cm. Thời gian nở hoa chủ yếu diễn ra vào mùa đông và xuân, và hoa có thể tồn tại từ 20 đến 44 ngày. Mùi hương của hoa không mạnh. Cây thích hợp sống trong môi trường ẩm ướt và thoáng, và cần ánh sáng mặt trời che chắn từ 10-40%. Nhiệt độ tốt nhất để cây phát triển là từ 8 đến 35°C. Để cây phát triển tốt, cần sử dụng đất có chất dơ, xơ dừa hoặc mùn và nên bổ sung đá vôi.
Lan Hài hằng (Paphiopedilum hengianum) là một loài hoa.
Cây này thường xuất hiện ở Tuyên Quang và Bắc Cạn, với độ cao trung bình từ 800 đến 1000m. Hoa của nó có màu vàng đến vàng nhạt hoặc vàng xanh, có thể mọc trên đất hoặc bám trên đá. Cây có lá dài, to và cứng, mặt trên có màu xanh đậm và mặt dưới có màu xanh nhạt. Cụm hoa thường chỉ có một bông, hiếm khi có hai bông, kích thước của mỗi bông hoa là 9x12cm. Hoa thường nở vào mùa đông xuân và có tuổi thọ từ 20 đến 44 ngày, nhưng không có mùi thơm đặc trưng. Cây thích ẩm và thoáng, và cần ánh sáng mặt trời che chắn từ 10 đến 40%. Nhiệt độ thích hợp cho cây là từ 8 đến 35°C, và chất đất phù hợp bao gồm đất dớn, xơ dừa hoặc mùn và nên bổ sung đá vôi.
Loài này có thể được tìm thấy ở Ninh Bình, Quảng Ninh, Vĩnh Phúc, Hải Phòng, Thái Nguyên, Bắc Cạn và Bắc Giang, ở độ cao trung bình từ 100 – 1000m. Loài này dễ trồng và hoa thường có màu từ trắng đến vàng nhạt, với nhiều chấm nhỏ màu nâu đỏ trên cánh, thường mọc trên đất. Cây này có lá hình xoan dài, màu xanh với các vân đậm nhạt ở trên mặt và mặt dưới có nhiều chấm màu nâu đỏ, đôi khi màu nâu đỏ đồng nhất ở mặt dưới. Cụm hoa thường mang 1-3 hoa, kích thước hoa là 6x6cm, thường nở vào mùa xuân hè và có thể tồn tại trong khoảng thời gian từ 20-44 ngày, nhưng ít thơm. Cây này thích ẩm và thoáng, và thích ánh sáng tán xạ che khoảng từ 10-40%, với nhiệt độ từ 10-35°C. Giá thể phù hợp cho loài này là dớn hoặc xơ dừa.
Lan hài Hê len (Paphiopedilum helenae) là một loài lan.
Cao Bằng là nơi sinh sống của loài này, ở độ cao từ 800-1000m. Hoa của loài này có màu vàng nhạt, đài hoa có màu vàng với mép màu trắng, và thường sinh trưởng trên đá. Cây có kích thước nhỏ, lá cứng và hẹp dài, mặt trên có màu xanh đậm với mép lá có màu vàng nhạt hoặc trắng xanh, mặt dưới có màu xanh nhạt và gốc lá có các chấm nhỏ màu nâu đỏ. Cụm hoa của cây chỉ có một bông, kích thước 6x7cm, thường nở vào mùa thu đông và có thể tồn tại trong khoảng thời gian từ 20-44 ngày, nhưng không có mùi thơm. Cây này thích ẩm và thoáng, có thể sinh sống dưới ánh sáng tán xạ che phủ từ 10-40%, và nhiệt độ từ 10-35°C. Đối với giá thể thích hợp, có thể sử dụng dớn, xơ dừa và cần bổ sung đá vôi.
Lan hài tía (Paphiopedilum purpuratum) là một loài lan.
Loài này hiện sinh sống tại Lâm Đồng và Tuyên Quang ở độ cao trung bình khoảng 700m. Đây là loài cây rất dễ trồng, có hoa màu nâu đỏ đến đỏ tím, với đài hoa trắng có sọc nâu tím pha xanh. Loài cây này thích mọc trên đất. Cây có lá dạng xoan, mặt trên có màu xanh với các vân đậm nhạt, mặt dưới có màu xanh nhạt đến chấm xanh. Cụm hoa của cây mang một bông hoa lớn, với kích thước là 8×6,5cm. Hoa thường nở vào mùa đông và xuân, và có thể tồn tại trong thời gian lâu hơn 45 ngày. Tuy nhiên, hoa không có mùi thơm. Cây này thích ẩm và thoáng, và cần ánh sáng mặt trời che chắn khoảng 10-40%. Nhiệt độ lý tưởng cho cây là từ 5-35°C. Giá thể thích hợp để trồng loài cây này là dớn và xơ dừa.
Một số loài địa lan thuộc chi lan Kiếm:
Cây có chiếc lá xanh bóng đẹp, hoa nở vào dịp tết Nguyên Đán, đặc biệt có hương thơm hấp dẫn như loài Mạc Đại Hoàng Biên – Cymbidium sp. Cây thường mọc nhiều ở vùng núi ở phía Bắc và các tỉnh Hòa Bình, Lai Châu, Sơn La. Một số loài địa lan cũng thuộc chi lan Kiếm nhưng nở hoa vào cuối tháng 9 đến tháng 11 theo lịch dương. Cây có chiếc lá đẹp, cứng và hoa thơm, đặc biệt là vào những ngày có gió heo may. Đại diện cho loại cây này là Trần Mộng – Cymbidium sp và Đông Lan – Cymbidium sp. Cây phân bố rộng rãi ở các vùng núi đá vôi ở phía Bắc.
Một số loài đáng chú ý khác:
Lan sậy (Arudina graminifolia) có thân mảnh, lá có hình dạng giống cỏ. Cụm hoa của nó mọc từ đỉnh và có nhiều hoa, nhưng hoa nở từ từ. Hoa của lan sậy có kích thước lớn, màu hồng họng tía với những đốm vàng, và nở quanh năm mà không có mùa xác định. Loài cây này thường được tìm thấy rải rác ở các khu vực ven núi từ Bắc vào Nam. Một số ít cây lan sậy cũng được bán tại Hà Nội, nhưng không có nhiều người trồng chúng.
Các loài địa lan lai tạo (Địa lan hoa to)
Theo phân loại thực vật, địa lan có khoảng 48 loài khác nhau. Trong số đó, Trung Quốc có 30 loài, được chia thành hai loại, gồm hoa nhỏ và hoa to. Hiện nay, có khoảng 20 loại lan được sử dụng để lai tạo, bao gồm Lan đầu hổ, Lan mỹ hóa, Lan bích ngọc, Lan đầu hổ Tây Tạng, Lan độc chiếm xuân, phong lan tím, phong lan châu Âu, phong lan đức thị, đại tuyết lan, và nhiều loại khác. Các giống lan lai được tạo thành từ các loài trên có số lượng lên đến vài nghìn. Hiện nay, có loại lan ra hoa sớm, ra hoa muộn, hoa ra muộn trung bình, có hoa to, hoa xanh, hoa nhiều màu, và cũng có hoa với hình dáng, màu sắc, và hương thơm đa dạng.
Nguồn: Cuốn sách Hoa Lan – Đại học Thái Nguyên (Trường Đại học Nông Lâm).
Tôi là Nguyễn Văn Sỹ có 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực thiết kế, thi công đồ nội thất; với niềm đam mê và yêu nghề tôi đã tạo ra những thiết kếtuyệt vời trong phòng khách, phòng bếp, phòng ngủ, sân vườn… Ngoài ra với khả năng nghiên cứu, tìm tòi học hỏi các kiến thức đời sống xã hội và sự kiện, tôi đã đưa ra những kiến thức bổ ích tại website nhaxinhplaza.vn. Hy vọng những kiến thức mà tôi chia sẻ này sẽ giúp ích cho bạn!