Tốc độ sóng thần khủng khiếp đến mức nào?

Trận sóng thần khủng khiếp gây thiệt hại nghiêm trọng cho quốc gia Indonesia – Ảnh: AFP.

Ở Việt Nam, các nhà khoa học đã phát hiện hai khu vực có khả năng tạo ra sóng thần và ảnh hưởng đến các khu vực ven biển.

Sóng thần có độ cao tối đa lên đến 524m.

Theo Cơ quan quản lý đại dương và khí quyển quốc gia Mỹ (NOAA), khi di chuyển trên biển, đợt sóng thần thường có chiều cao thực không quá 1m nhưng lại chứa năng lượng cực kỳ lớn, lan truyền với tốc độ cao và có thể vượt qua biển mà không gây mất mát.

Một cơn sóng thần có thể gây tổn hại nghiêm trọng cho các bờ biển xa nguồn gốc hàng trăm, thậm chí hàng ngàn dặm.

Tốc độ và độ cao của sóng khi vào đất liền cũng có sự khác biệt đáng kể.

Ngày 11-3-2011, Nhật Bản đã chứng kiến một trận động đất khủng khiếp với cường độ 9 độ Richter. Sự cố này đã gây ra một thảm họa sóng thần lan trên toàn bộ bờ biển Thái Bình Dương.

Các nhà khoa học đã ghi nhận được con sóng cao lên đến 40,5m và xâm nhập đến 10km vào đất liền tại một số vị trí trong thảm họa này, ví dụ như tại Miyako thuộc Iwate.

Trận sóng thần đã tạo ra một trạng thái lũ lụt, sạt lở đất, cháy nổ, làm đổ nhà cửa và tác động đến cả nhà máy điện hạt nhân Fukushima.

Trong khi đó, vào ngày 17-7-2006, một trận động đất có cường độ 7,7 độ Richter đã tạo ra sóng thần tại khu vực biển phía nam của đảo Java, Indonesia.

Sóng có độ cao vượt quá 3m, tuy nhiên có những nơi người dân báo cáo đã quan sát thấy con sóng có chiều cao lên đến 21m.

Sóng thần trung bình đã xâm nhập sâu vào đất liền khoảng 200m, gây hủy hoại đồng thời làng mạc và nhà cửa, khiến cho hơn 668 người thiệt mạng và hơn 60 người mất tích.

Vịnh Lituya bị thay đổi sau khi xảy ra thảm họa sóng thần lớn nhất trong lịch sử – Hình ảnh: NOAA.

Ngọn sóng thần cao nhất trong lịch sử được ghi nhận tại vịnh Lituya, tiểu bang Alaska, Hoa Kỳ.

Vào đêm 9-7-1958, một trận động đất mạnh có cường độ 8,3 độ Richter đã xảy ra dọc theo khe đứt gẫy Fairweather, gây sự sụp đổ của 40 triệu mét khối vật chất ở độ cao 914m xuống vùng biển Gilbert Inlet.

Sự rung động này tạo ra một cơn sóng thần cao 30m, sau đó lan rộng và thu hút thêm năng lượng đến độ cao không thể tưởng được là 524m.

Đây cũng là thành tựu về chiều cao của sóng thần được ghi nhận trong lịch sử đến nay.

Người có thể trốn thoát khỏi đợt sóng thần không?

Động đất và sóng thần tại Nhật Bản vào năm 2011 – Nguồn: Tạp chí National Geographic.

Việc sóng thần đổ bộ vào đất liền phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm đặc điểm vật lý của vùng biển và điều kiện tự nhiên của khu vực trên đất liền. Trong quá trình này, sóng thần mang theo vận tốc và năng lượng.

Sóng thần trong vùng đại dương rộng và sâu có khả năng di chuyển với tốc độ 800km/h, tương đương với tốc độ của một máy bay thương mại.

Nhưng trái ngược với những khu vực có đại dương rộng lớn, sóng thần di chuyển với vận tốc được tính bằng căn bậc hai của tích giữa gia tốc trọng trường và độ sâu của nước.

Tại Thái Bình Dương, ở độ sâu trung bình 400m, một đợt sóng thần di chuyển với tốc độ khoảng 220km/h.

Ở độ sâu 40m, tốc độ di chuyển là khoảng 72km/h, dù chậm hơn nhiều so với vùng nước sâu nhưng vẫn nhanh hơn tốc độ của con người và các động cơ trên biển.

Khi sóng tiến tới đất liền, đáy biển trở nên cạn hơn và sóng thần chậm lại, chỉ còn di chuyển với tốc độ khoảng 16-32km/h nhưng đồng thời bắt đầu “dâng cao” theo nguyên tắc bảo toàn năng lượng.

Nếu bờ biển thoải, nghĩa là dốc từ sâu sang nông một cách thuận lợi, con sóng sẽ di chuyển nhanh vào trong nhưng không cao.

Nếu phần chuyển tiếp gặp phải độ chênh lớn hoặc nhiều trở ngại như đá ngầm, con sóng sẽ dâng cao từ vài đến vài chục mét di chuyển chậm vào đất liền trước khi khối nước đổ ào xuống bên dưới.

Sóng có thể lan rộng từ vài trăm mét đến khoảng 10km khi chạm vào đất liền, phụ thuộc vào hình dạng và độ dốc của bờ biển và khu vực xung quanh.

Hình ảnh hoang tàn sau trận sóng thần tại Chile năm 2015 – Ảnh: REUTERS.

Theo trang Live Science, ngay cả những vận động viên nhanh nhất như Usain Bolt cũng không thể thoát khỏi sức mạnh của sóng thần.

Đầu tiên, trang này ước tính rằng nếu một người bình thường chạy 10km với vận tốc trung bình 15km/h, thì nếu không đi trước một khoảng cách đủ xa, sóng thần sẽ dễ dàng bắt kịp.

Vì vậy, việc ngăn chặn sóng thần là giải pháp hiệu quả nhất, đặc biệt là dựa trên những dự báo khoa học.

Ông Denis Chang Seng, thư ký chuyên môn của Tổ chức liên chính phủ về cảnh báo và giảm thiệt hại sóng thần khu vực đông bắc Thái Bình Dương và Địa Trung Hải, đã chia sẻ rằng không nên chỉ chờ đợi các cơ quan chức năng khi có động đất mạnh xảy ra.

Nếu bạn sống gần biển, hãy tìm cách đối phó với tình huống xấu nhất trước, và điều tốt nhất là tránh xa khỏi nơi đó sớm nhất có thể.

Sóng thần kinh hoàng tại vùng biển Ấn Độ Dương vào năm 2004 – Hình ảnh: The Atlantic.

Trang Popular Science cho biết trong trường hợp khẩn cấp, nếu không thể di chuyển ngay lập tức, chúng ta cần đến những vị trí có độ cao cao hơn như đồi đất cao, tòa nhà cao tầng chắc chắn, hoặc thậm chí có thể leo lên cây nếu không có cách nào khác.

Trong trận sóng thần năm 1960 tại Chile, nhiều người đã sống sót sau tai họa khi tìm nơi trú ẩn trên cây.