“Điều gì đến cũng phải đến”, một lối nói nghịch lý

Cung cấp một số minh chứng về việc nhiều nhà văn Việt đã sử dụng câu này với một số khác biệt nhỏ về từ vựng, giáo sư An Chi.

1.- Và rồi điều gì đến cũng phải đến (Huy Đăng, ”Thái Lan vẫn còn kém xa Nhật”, Tuổi trẻ ngày 7-9-2016).

2.- Sự việc sẽ đến một ngày nào đó, đó là tên bài hát của Nhật Đăng, với những câu:

Và cuối cùng, mọi thứ đã đến hồi kết, chúng ta phải chia tay.

Cuối cùng, sự việc đã đến và bây giờ tôi phải đi với ai đó.

Bài hát của Trịnh Thiên Ân có tên là ”Điều tới sẽ tới”, với câu lời ”What will be, will be”.

Những điều sẽ đến sẽ đến, đừng cố gắng giữ lại người ơi.

Ai muốn đi sẽ có ngày phải ra đi, mọi chuyện đến cũng sẽ tới thôi…

Đừng cố gắng theo đuổi thành công nữa, hãy tin vào bản thân và điều gì đến sẽ xảy ra.

Tới lúc đến, những điều sẽ đến.

Liên quan đến… Và các vấn đề khác liên quan…

Một số người Việt đã sử dụng cách diễn đạt mơ hồ ở vế đầu để chuyển câu Que sera sera (What will be will be) sang tiếng Việt. Trong khi đó, một số người Việt khác lại cho rằng đó là một câu tục ngữ của tiếng Việt. Thực tế là, câu What will be will be được sử dụng bởi người Anh để diễn đạt ý nghĩa của câu Que sera sera. Câu này mang đặc trưng của tiếng Tây Ban Nha và đã trở thành một câu tục ngữ tiếng Anh. Câu này trở thành đề tài của bài phân tích dài 22.475 từ của Lee Hartman có tiêu đề “Que sera sera”: The English Roots of a Pseudo-Spanish Proverb. Dựa trên nhiều nguồn khác nhau, đặc biệt là bài của Hartman, câu “Que sera sera” không phải có nguồn gốc từ tiếng Tây Ban Nha, tiếng Italia hay tiếng Pháp. Thêm nữa, việc tìm kiếm trong kho ngữ liệu cho thấy rằng câu này không xuất hiện trong lịch sử của tiếng Tây Ban Nha hay tiếng Italia, dù là trong tục ngữ hay trong văn xuôi ngày nay. Một số ý kiến cho rằng “Que sera sera” có nguồn gốc từ tiếng Pháp trung đại, tuy nhiên, cấu trúc ngữ pháp của nó không phù hợp và không thể khẳng định chắc chắn. Chúng ta chỉ có thể biết rằng đây là một câu tục ngữ tiếng Anh, bất kể cấu trúc ngữ pháp của nó ra sao. Và chúng ta biết rằng câu này trở nên phổ biến hơn sau khi bài hát “Que sera, sera” (Whatever Will Be, Will Be) của Jay Livingston và Ray Evans được phát hành vào năm 1956, đặc biệt là sau khi bài hát được Doris Day hát trong bộ phim “The man who Knew Too Much” (1956) của Alfred Hitchcock.

Định mệnh là chủ đề được đề cập trong câu Que sera, sera (Dĩ nhiên chuyện gì sẽ đến, sẽ đến). Ramana Maharshi, một nhà lãnh đạo tinh thần đến từ Ấn Độ, đã trình bày về thuyết định mệnh một cách rõ ràng hơn. Câu tiếng Anh của ông là “Bất cứ điều gì đã được định sẽ xảy ra, dù bạn cố gắng làm gì để ngăn chặn nó”. Còn câu tiếng Pháp là “Tất cả những gì phải xảy ra sẽ xảy ra, dù bạn cố gắng ngăn chặn nó bằng bất cứ cách nào”. Dù bạn có nỗ lực đến đâu, những sự việc cần phải xảy ra vẫn sẽ xảy ra.

Câu “Que sera, sera (Whatever Will Be, Will Be) của người thì như thế” được trình bày. Câu tiếng Anh có hai phần là “what will be” và “will be”. Nếu dịch từng từ một, thì nghĩa sẽ là: “Sự việc gì sẽ xảy ra thì sẽ xảy ra”. Hãy xem ví dụ của vnexpress.Net để làm mẫu. Câu “Sự việc gì đến sẽ đến” có hai phần là “sự việc gì đến” và “sẽ đến”. Từ “đến” trong phần đầu chỉ có thể tương ứng với “là” chứ không phải “sẽ” ở thì tương lai. Nói rằng sự việc thuộc về hiện tại sẽ xảy ra trong tương lai, có nghĩa là chưa xảy ra, đã tạo ra một sự nghịch lý. “Sự việc gì đến sẽ đến” là một cấu trúc Giả định – Kết luận, trong đó phần Giả định là “sự việc gì đến” và phần Kết luận được sử dụng để nói về phần Giả định là “sẽ đến”. Nếu phân tích theo ngữ pháp truyền thống, “sự việc gì đến” là chủ ngữ của động từ “sẽ đến”. Hai phần này có mối quan hệ cú pháp rất chặt chẽ với nhau. Nhưng nếu một sự thật đã được xác nhận (sự việc gì đến) mà lại “sẽ đến” (xảy ra trong tương lai), thì có lẽ không có gì nghịch lý cả. Còn tương đương với Que sera, sera trong tiếng Việt thì hơi mơ hồ.

Người Pháp thường nói Arrivera ce qui doit arriver (hoặc Ce qui doit arriver arrivera), trong khi đó người Anh dùng câu What must happen will happen để diễn đạt cùng ý. Tương đương với hai câu trên, câu tiếng Việt là “Điều gì phải xảy ra sẽ xảy ra”. Phần “Điều gì phải xảy ra” được đặt làm Đề và phần Thuyết sử dụng để nói về hệ quả của Đề, tức là “sẽ xảy ra”. Điều kiện tất yếu được đưa ra trong phần Đề và kết quả tất yếu sẽ xảy ra được đưa ra trong phần Thuyết. Nếu đảo ngược thành “Điều gì xảy ra cũng phải phải”, như một số người thường nói, thì sẽ tạo ra một câu nghịch lý.