Trạng thái sống thực vật là gì? Điều gì sẽ xảy ra sau đó?

Các bệnh nhân lâm vào trạng thái không có khả năng nhận biết hay phản ứng dù đang ngủ hay đang thức. Tuy nhiên ngay cả khi đang tỉnh táo, họ vẫn không thể tương tác với môi trường hay những người xung quanh.

Bài viết sẽ khám phá nguyên nhân gây ra trạng thái thần kinh này, chỉ ra sự khác nhau giữa trạng thái thực vật và hôn mê hoặc chết não cũng như đưa ra cách chẩn đoán và điều trị.

Giải nghĩa thuật ngữ

Trạng thái không thể nhận thức và không thể phản ứng được các bác sĩ gọi là trạng thái thực vật.Có rất nhiều biến thể của thuật ngữ này được sử dụng như một cách để xúc phạm hoặc làm tổn thương người khác. Người nhà của những bệnh nhân đang sống thực vật cũng sẽ cảm thấy rất bối rối và đau đớn. Các nhà thần kinh học vẫn đang tìm kiếm một thuật ngữ phù hợp hơn cho những trường hợp này. Một thuật ngữ tương tự là “trạng thái không nhận thức và không phản ứng”. Bài viết này sẽ chủ yếu sử dụng thuật ngữ này

Các triệu chứng là gì?

Chấn thương sọ não có thể khiến một người sống thực vật. Nguồn: brainandspinalcord.orgMột người lâm vào trạng thái không nhận thức và không phản ứng do bị chấn thương sọ não. Họ không có khả năng nhận thức hay khả năng suy nghĩ. Tuy nhiên não của họ vẫn hoạt động nên bệnh nhân vẫn có thể:

• Điều hòa nhịp thở và nhịp tim
• Mở mắt
• Có chu kỳ ngủ-thức
• Có những phản xạ cơ bản
• Cử động mắt, chớp mắt hoặc chảy nước mắt
• Rên rỉ hoặc có vẻ mỉm cười

Tuy nhiên họ không thể:

• Nhìn theo một vật nào đó
• Trả lời bằng giọng nói
• Nói hoặc giao tiếp thông qua nháy mắt hoặc các cử chỉ khác
• Cử động có chủ đích
• Tương tác với môi trường xung quanh
• Thể hiện cảm xúc
• Thể hiện dấu hiệu có nhận thức

Trạng thái này không giống với các tình trạng sau:

• Trạng thái ý thức tổi thiểu. Người bệnh bị suy giảm ý thức nặng nhưng vẫn có thể tương tác với môi trường.
• Hôn mê. Người bệnh không tỉnh và cũng không có khả năng nhận thức.
• Chết não. Tổn thương não và thân não không thể phục hồi được.
• Hội chứng khóa. Người bệnh có ý thức và có khả năng nhận thức nhưng bị tê liệt hoàn toàn và không thể nói được.

Cách chẩn đoán tình trạng này?

Để chẩn đoán trạng thái không nhận thức và không phản ứng cần:

• Có chu kỳ ngủ-thức
• Không có khả năng diễn đạt hay hiểu ngôn ngữ
• Không có dấu hiệu phản ứng kéo dài có mục đích hoặc tự nguyện đối với các kích thích thị giác, âm thanh, khứu giác hoặc xúc giác
• Thân não đang hoạt động

Những thông tin này sẽ được quan sát bởi các bác sĩ thần kinh.

Các bác sĩ thần kinh có thể thực hiện xét nghiệm chẩn đoán để xác định tính chính xác của chẩn đoán. Những xét nghiệm này bao gồm:

• EEG (điện não đồ) để đánh giá hoạt động trong não
• Chụp CT hoặc chụp MRI để đánh giá tổn thương não và thân não
• Chụp PET để đánh giá chức năng não

Có thể bạn chưa biết

Trạng thái không nhận thức và không phản ứng thường xảy ra sau khi bệnh nhân hôn mê.

Nguyên nhân gây ra trạng thái này là gì?

Não bị tổn thương do thiếu oxy hoặc mô não bị tổn thương. Nguyên nhân là:

• Dùng thuốc quá liều
• Viêm não
• Đau tim
• Viêm màng não
• Suýt chết đuối
• Ngộ độc
• Phình động mạch
• Hít khói thuốc
• Đột quỵ

Chấn thương sọ não (TBI)

Não bị tổn thương do bị đánh mạnh vào đầu bởi:

• Tai nạn giao thông
• Ngã từ trên cao xuống
• Chấn thương do tính chất công việc hoặc trong thể thao
• Bị tấn công

Tổn thương não tiến triển

• Bệnh Alzheimer
• U não
• Bệnh Parkinson

Có thể bạn chưa biết

Trong các trường hợp nguy hiểm đến tính mạng, bác sĩ có thể tiến hành gây mê cho bệnh nhân. Phương pháp này giúp bảo vệ và kéo dài thời gian tự chữa lành của não. Can thiệp y học sẽ không khiến bệnh nhân lâm vào trạng thái không nhận thức và không phả ứng.

Có thể điều trị được không?

Ngoài ra, các bác sĩ cũng sẽ ngăn ngừa các biến chứng tiềm ẩn như:

• Nhiễm trùng
• Viêm phổi
• Suy hô hấp

Chăm sóc hỗ trợ hồi phục có thể bao gồm:

• Sử dụng ống cho ăn để cung cấp chất dinh dưỡng
• Thay đổi tư thế cho bệnh nhân để tránh loét do tì đè
• Thực hiện vật lý trị liệu cho các khớp vận động nhẹ nhàng
• Chăm sóc da
• Chăm sóc răng miệng
• Kiểm soát hoạt động của ruột và bàng quan

Có nhiều chuyên gia khuyến khích các thành viên trong gia đình kích thích các giác quan và thúc đẩy phản ứng của người bệnh bằng cách:

• Nói chuyện với bệnh nhân
• Phát nhạc, bật TV hoặc các bộ phim bệnh nhân yêu thích
• Cho xem ảnh gia đình
• Cắm hoa, xịt nước hoa hoặc sử dụng các mùi hương mà bệnh nhân yêu thích trong phòng bệnh
• Nắm, vuốt ve bàn tay và cánh tay của bệnh nhân

Quá trình điều trị sẽ được thực hiện trong bệnh viện chăm sóc cấp tính. Trong một vào trường hợp, bệnh nhân có thể được chuyển đến viện dưỡng lão hoặc các cơ sở chăm sóc dài hạn khác.

Chuyện gì sẽ xảy ra nếu một người đang mang thai lâm vào tình trạng này?

Chấn thương não có thể khiến bất kỳ ai rơi vào tình trạng không nhận thức và không phản ứng. Nếu bệnh nhân là một phụ nữ đang mang thai thì bác sĩ lại càng phải thực hiện đánh giá chuẩn xác nhất có thể.

Có ghi nhận trường hợp một phụ nữ mang thai rơi vào trạng thái này sau khi mang thai được 14 tuần. Cô được chăm sóc hỗ trợ hồi phục và sinh mổ ở tuần thứ 34. Đứa trẻ sinh ra hoàn toàn khỏe mạnh. Người mẹ vẫn ở trong trạng thái không nhận thức và không phản ứng cho đến 1 tháng sau thì mất.

Trong một trường hợp khác, một phụ nữ mang thai khoảng 4 tuần trước khi rơi vào trạng thái không nhận thức và không phản ứng. Với sự chăm sóc của gia đình và bệnh viện, cô vẫn tiếp tục mang thai thêm 29 tuần.

Tuy sinh non nhưng đứa trẻ sinh ra khỏe mạnh. Người mẹ vẫn ở trong trạng thái thần kinh không nhận thức và không phản ứng.

Các lựa chọn của gia đình

• Tìm kiếm cơ sở chăm sóc thích hợp
• Chuẩn bị tài chính cho dịch vụ chăm sóc dài hạn
• Đưa ra các quyết định hỗ trợ sự sống liên quan đến máy thở, ống cho ăn và các biện pháp khác để giúp bệnh nhân duy trì sự sống
• Quyết định ký giấy không hồi sức (DNR) để các bác sĩ không thực hiện các biện pháp cứu sinh nếu bệnh nhân ngừng thở

Đây đều là những quyết định phức tạp cần được thảo luận rõ rang với các bác sĩ có liên quan.

Nếu bệnh nhân không có di chúc hay giấy ủy quyền y tế thì bạn thảo luận với luật sư để tìm hiểu về quyền và trách nhiệm của bạn.

Tổng quan về các bệnh nhân rơi vào trạng thái này

Những người ở trạng thái không nhận thức và không phản ứng có khả năng chuyển sang trạng thái có ý thức tối thiểu.

Một vài người sẽ dần tỉnh lại trong khi một vài người khác sẽ tiếp tục mất dần các chức năng của não. Không có cách nào để dự đoán chính xác bệnh nhân nào sẽ khỏi bệnh. Sự hồi phục phụ thuộc vào:

• Tính chất và mức độ nghiêm trọng của chấn thương
• Tuổi tác của bệnh nhân
• Bệnh nhân đã ở trong trạng thái này bao lâu

Khi trạng thái này kéo dài hơn 4 tuần thì nó được gọi là trạng thái thực vật kéo dài (PVS).

Khoảng 50% các bệnh nhân bị chấn thương sọ não rơi vào trạng thái thần kinh không nhận thức và không phản ứng trong tỉnh lại sau 1 tháng. Một số có thể bị tàn tật mãn tính. Việc hồi phục sẽ khó khăn hơn đối với những người từng mắc bệnh hoặc từng bị chấn thương sọ não.

Bệnh nhân được cho là đang ở trong trạng thái PVS khi:

• Do tổn thương não không chấn thương gây ra và đã kéo dài hơn 6 tháng
• Do chấn thương sọ não và kéo dài hơn 12 tháng

Bệnh nhân vẫn có thể hồi phục nhưng khả năng này không cao. Những người tỉnh lại sau một thời gian dài có thể bị tàn tật nặng do tổn thương não.

Điều có thể xảy ra sau đó?

Các dấu hiệu hồi phục ban đầu có thể là làm theo một chỉ dẫn đơn giản như “hãy bóp tay tôi”. Bệnh nhân có thể cố gắng giao tiếp bằng cách gật đầu, với lấy một vật nào đó hoặc ra hiệu.

Lúc đầu họ có thể ở trong trạng thái ý thức tối thiểu nên tốc độ hồi phục có thể đình trệ nhưng khả năng hoạt động sẽ dần cải thiện.

Khả năng hồi phục ở mỗi bệnh nhân rất khác nhau. Sau khi đánh giá kỹ lưỡng, bác sĩ sẽ cung cấp thêm thông tin về triển vọng bệnh và những điều mà gia đình có thể làm.

Kết luận

Không nhận thức, không phản ứng và chết não là hai trạng thái thần kinh khác nhau.

Thân não vẫn hoạt động và bệnh nhân vẫn trải qua chu kỳ ngủ-thức. Tuy nhiên họ không thể tương tác với môi trường xung quanh. Trạng thái này thường xảy ra sau khi bệnh nhân bị hôn mê.

Phương pháp điều trị chủ yếu tập trung vào việc chăm sóc hỗ trợ. Khả năng hồi phục phần lớn phục thuộc và mức độ tổn thương của não. Không có trường hợp nào giống trường hợp nào.

Bác sĩ giúp bạn hiểu thêm và trả lời các thắc mắc của bạn.