Mộc hương và 15 tác dụng chữa bách bệnh ai cũng nên biết

Mộc hương là tên gọi của một loại dược liệu quý thường góp mặt trong bài thuốc điều trị đường tiêu hóa, viêm đau dạ dày… Chú ý sử dụng thảo dược đúng cách để nhận được kết quả điều trị khả quan nhất.

Có thể bạn quan tâm

• 10+ công dụng chữa bệnh của thảo dược bồ công anh ít người bệnh biết
• Lá khôi có tác dụng gì? Sử dụng như thế nào? Tìm hiểu ngay
• Đậu đen xanh lòng – Thực phẩm hiệu nghiệm cho người bị gút

Đặc điểm của dược liệu mộc hương

Cây mộc hương là dược liệu quý có nguồn gốc từ tỉnh Vân Nam – Trung Quốc. Thảo dược này có nhiều công dụng điều trị bệnh khác nhau. Người bệnh hãy theo dõi bài viết để biết cách sử dụng đúng.

Mô tả

Mộc hương là cây thân thảo sống lâu năm có rễ mập. Thân cây có hình trụ rỗng và cao khoảng từ 1,5 – 2m với lớp vỏ ngoài màu nâu nhạt. Lá cây mộc hương mọc so le nhau, phiến chia thùy không đều về phía cuống. Độ dài của lá ở vào khoảng 12 – 30cm với chiều rộng khoảng 6 -15cm. Mép lá có khía răng, cả 2 mặt lá đều có lông, cuống lá dàu khoảng 20 – 30cm.

Càng lên cao thì lá cây mộc hương càng nhỏ và cuống cũng ngắn dần. Lá phía trên ngọn đa phần không có xuống và ôm lấy thân. Cụm hoa của cây có hình đầu, màu lam tím và thường nở vào tháng 7 – 9. Quả nhỏ, hơi dẹt và cong với màu nâu nhạt, mọc vào tháng 8 – 10.

Rễ cây có hình trụ tròn hay hình chùy, dài khoảng 5 – 15cm với đường kính 0,5 – 5cm. Mặt bên ngoài của rễ có màu vàng nâu hoặc nâu nhạt có vết nhăn và rãnh dọc tương đối rõ. Rễ cây mộc hương thường có mùi thơm hơi hắc.

Phân bố, thu hái và chế biến

Cây mộc hương được trồng phổ biến ở tỉnh Vân Nam của Trung Quốc. Đây cũng là lý do lý giải vì sao cây còn được gọi với tên khác là vân mộc hương. Ở nước ta, hiện nay loại thảo dược này đã bắt đầu được trồng ở các địa điểm như Sapa, Đà Lạt, Tam Đảo…

Rễ của cây mộc hương chính là bộ phận được dùng làm dược liệu điều trị bệnh. Thời điểm thu hái mộc hương thích hợp nhất để làm vị thuốc là vào mùa đông. Tiến hành đào lấy rễ cây và sơ chế bằng cách rửa sạch, bỏ hết rễ con cũng như phần thân lá còn sót lại. Có thể bỏ cả lớp bần phía ngoài và cắt thành từng khúc dài khoảng 5 – 10cm. Tiếp đến, phơi rễ mộc hương trong bóng râm hay sấy ở nhiệt độ thấp cho đến khi khô.

Sau đây là hướng dẫn cách bào chế rễ mộc hương được áp dụng phổ biến:

• Theo Đông Dược Học Thiết Yếu: Lấy rễ cây đem ngâm trong nước và vớt lên. Sau đó ủ trên vải ướt để cho nước ngấm vào và rễ sẽ mềm ra. Đem rễ đi thái phiến và có thể dùng sống hay phơi khô đều được. Hoặc cũng có thể trộn với bột mì rồi bọc lại và đem nướng lên để dùng dần.
• Theo Bản Thảo Cương mục: Đem bọc bột và đi nướng chín.
• Theo Phương Pháp Bào Chế Đông Dược: Rửa sạch rễ mộc hương và đem phơi khô trong bóng râm. Sau đó tiến hành thái mỏng và tán thành bột. Khi dùng có thể đem mài sau đó trộn với nước thuốc đã sắc hay cho phiến mỏng vào thuốc đã sắc rồi khuầy cho đều và uống.

Rễ mộc hương rất dễ bị mốc nên cần bảo quản ở những nơi khô thoáng và kín. Đồng thời tránh phơi nhiều hay để hơi có nhiệt độ cao vì rất dễ làm mất mùi thơm tự nhiên của dược liệu.

Thành phần hóa học

Rễ cây mộc hương được phân tích là có chứa một số thành phần hóa học đặc trưng sau đây:

• Dihydrocostus lactone
• Saussurea lactone
• Costus lactone
• Costunotide
• Dihydrocostunolide
• Costic acid
• Stigmasterol
• Phellandrene
• Aplotaxene

Tác dụng dược lý của mộc hương

Theo y học hiện đại:

• Làm giảm nhu động ruột cũng như chống co thắt cơ ruột.
• Có tác dụng chống co thắt phế quản, làm giãn cơ trơn và kháng Acetycholin cùng Histamine.
• Tác dụng ức chế hoạt động của liên cầu khuẩn và tụ cầu vàng.

Theo y học cổ truyền:

• Làm tan ứ trệ, tả khí hỏa, đuổi phong tà, giải cơ biểu, phát hãn.
• Kiện tỳ tiêu tích, hành khí chỉ thống.
• Hành khí giảm đau, lý khí, kiện tỳ, chỉ tả.
• Trớ sức cho đại tràng, hòa hoàn hành khí, chỉ tả lỵ.

Dược liệu mộc hương có thể dùng theo nhiều cách khác nhau. Điển hình như nhai nuốt, mài với nước, sắc hay tán bột để uống. Tùy thuộc vào cách dùng sẽ có liều lượng khác nhau để sử dụng. Ví dụ 0,5 – 1g khi nhai nuốt hay mài với nước. Còn tán bột hoặc sắc thì có thể dùng từ 3 – 6g.

Các bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu cây mộc hương

Dược liệu mộc hương được áp dụng phổ biến trong một số bài thuốc được đề cập dưới đây:

Chữa viêm loét dạ dày

• Chuẩn bị: 15g rễ mộc hương, 15g rễ cây se, 15g rễ cỏ tranh, 15g rễ cây thục quỳ, 10g quả tiểu hồi, 10g quả đại hồi, 10g hoa cúc camomlle, 10g hoa đông quỳ.
• Thực hiện: Các loại dược liệu đã chuẩn bị đem phơi hoặc sấy khô rồi trộn đều và tán thành bột. Mỗi lần dùng 1 – 2 thìa cà phê và hãm với nước sôi để uống, dùng 3 lần/ngày vào trước các bữa ăn.

Nhận xét về hiệu quả điều trị bệnh dạ dày của vị thảo dược này, chuyên gia Minh Thùy cho biết: “Hoạt chất Phellandrene, Aplotaxene trong mộc hương có tác dụng làm tan ứ trệ, cân bằng chức năng dạ dày, dùng để hành khí giảm đau thượng vị hiệu quả”.

Bài thuốc Hương liên hoàn

• Chuẩn bị: Thổ mộc hương và hoàng liên với hàm lượng bằng nhau.
• Thực hiện: Đem tán hai nguyên liệu đã chuẩn bị thành bột mịn rồi chế thành viên bằng hạt tiêu. Mỗi ngày uống 3g và chia làm nhiều lần uống.

Chữa viêm phế quản mãn tính

• Chuẩn bị: 100g rễ mộc hương, 100g cây ghi trắng, 50g cây cỏ xạ hương, 50g lá tía tô đất, 50g cây long nha thảo, 30g hạt mùi.
• Thực hiện: Các vị thuốc đem đi sấy khô rồi trộn cho đều và nghiền thành bột mịn. Mỗi ngày sắc khoảng 30 – 40g thuốc và chia làm 3 lần, uống thuốc trước bữa ăn.

Trị vàng da, viêm gan

• Chuẩn bị: Các vị thuốc rễ mộc hương, lá cây cỏ ba lá, rễ cây bồ công anh, cây ngải đắng, hoa cúc kim tiền với lượng bằng nhau.
• Thực hiện: Các dược liệu đã chuẩn bị đem đi phơi hoặc sấy cho khô rồi tiến hành trộn đều và tán bột. Mỗi lần lấy 1 thìa canh bột thuốc đem đi sắc để uống, uống 3 lần/ngày vào trước bữa ăn.

Chữa tiêu chảy ở trẻ em

• Chuẩn bị: 12g rễ vân mộc hương, 12g bạch truật, 12g chỉ thực, 12g mạch nha, 12g sơn trà, 12g hoàng liên, 12g trần bì, 12g thần khúc, 8g sa nhân, 8g liên kiều, 8g la bạc tử.
• Thực hiện: Các được liệu đem tán nhỏ và làm thành viên. Mỗi ngày sử dụng trong giới hạn từ 4 – 8g thuốc tùy thuộc vào độ tuổi của trẻ và mức độ bệnh.

Trị rối loạn tiêu hóa kéo dài

• Chuẩn bị: 6g rễ vân mộc hương, 12g hoài sơn, 12g ý dĩ, 12g bạch truật, 12g phòng đảng sâm, 8g phụ tử chế, 6g chỉ thực, 6g can khương, 6g thương truật, 4g nhục quế, 4g xuyên tiêu.
• Thực hiện: Các dược liệu cho vào ấm, sắc chung với khoảng 500ml nước trên lửa nhỏ trong 15 phút. Mỗi ngày chỉ sắc uống 1 thang thuốc duy nhất.

Cải thiện bệnh viêm đại tràng mãn tính do amip

• Chuẩn bị: 8g rễ vân mộc hương, 12g ý dĩ, 12g bạch truật, 12g phòng đảng sâm, 8g hoàng bá, 8g hoàng liên, 8g xuyên khung, 8g uất kim và 6g chỉ thực.
• Thực hiện: Sắc chung tất cả các vị thuốc với 500ml nước trong 10 phút trên lửa nhỏ. Loại bỏ bã và uống nước thuốc trực tiếp mỗi ngày 1 thang.

Hạn chế biến chứng từ xơ gan

• Chuẩn bị: 6g rễ vân mộc hương, 16g ý dĩ, 12g xa tiền tử, 12g hoài sơn, 12g trạch tả, 12g phụ tử chế, 12g bạch truật, 6g chỉ xác, 4g nhục quế và 4g kê nội kim.
• Thực hiện: Vị thuốc đã chuẩn bị đem sắc trên lửa nhỏ với khoảng 1 lít nước trong 20 phút. Loại bỏ phần bã thuốc và uống mỗi ngày chỉ 1 tháng.

Khắc phục suy nhược cơ thể

• Chuẩn bị: 6g rễ vân mộc hương, 8g bán hạ chế, 6g trần bì, 6g sa nhân.
• Thực hiện: Các dược liệu đem tán thành bột rồi uống khoảng 20g/ngày. Hoặc có thể sắc với nước để uống mỗi ngày 1 thang thuốc.

Bổ sung máu

• Chuẩn bị: 6g rễ vân mộc hương, 15g bạch truật, 16g đẳng sâm, 12g hoàng kỳ, 12g long nhãn, 12g bạch thược, 12g thục địa, 12g đại táo, 12g kỷ tử, 8g phục linh, 8g táo nhân, 8g viễn chí, 6g đương quy.
• Thực hiện: Các vị thuốc cho hết vào ấm và sắc trên lửa nhỏ với 1 lít nước đến khi nước rút còn phân nữa. Mỗi ngày chỉ sắc uống đúng 1 thang thuốc.

Bài thuốc chữa bệnh viêm cầu thận cấp tính

• Chuẩn bị: 10g rễ vân mộc hương, 10g thanh bì, 6g tân lang, 6g trần bì, 6g hắc sửu, 6g đại kích, 6g nguyên hoa và 6g cam toại.
• Thực hiện: Các vị thuốc đem đi tán thành bột rồi sử dụng mỗi ngày khoảng từ 4 – 6g.

Tiêu viêm do bệnh cầu thận mãn tính

• Chuẩn bị: 8g rễ vân mộc hương, 16g phục linh, 12g bạch truật, 8g mộc qua, 8g đại phúc bì, 8g thảo quả, 8g phụ tử chế, 8g hậu phác, 4g can khương và 4g cam thảo.
• Thực hiện: Tất cả các vị thuốc đã chuẩn bị đem cho vào ấm, đổ 1 lít nước vào rồi sắc trên lửa nhỏ đến khi nước rút phân nửa. Sắc đúng 1 thang thuốc uống trong 1 ngày.

Ổn định kinh nguyệt

• Chuẩn bị: 6g rễ vân mộc hương, 16g đẳng sâm, 12g hoàng kỳ, 12g bạch truật, 12g đương quy, 12g long nhãn, 12g đại táo, 8g phục thần, 8g táo nhân và 8g viễn chí.
• Thực hiện: Sắc chung tất cả dược liệu với 500ml nước trên lửa nhỏ trong 15 phút. Mỗi ngày chỉ được sử dụng đúng 1 thang thuốc.

Chữa viêm khớp cấp kèm thấp tim

• Chuẩn bị: 6g rễ vân mộc hương, 16g bạch truật, 16g đảng sâm, 16g ý dĩ, 16g thổ phục linh, 16g kim ngân, 12g ngưu tất và 12g xuyên khung.
• Thực hiện: Cho các nguyên liệu đã chuẩn bị vào ấm rồi sắc chung với 600ml trên lửa nhỏ đến khi còn 300ml. Mỗi ngày chỉ uống đúng 1 thang thuốc duy nhất.

Điều trị viêm tụy cấp tính

• Chuẩn bị: 12g rễ vân mộc hương, 20g đại hoàng, 20g bạch thược, 12g diên hồ sắc, 12g hoàng cầm, 12g hoàng liên, 12g mang tiêu.
• Thực hiện: Sắc chung các dược liệu trên với 500ml nước trên lửa nhỏ chỉ trong 10 phút. Liều lượng mỗi ngày chỉ dùng 1 thang thuốc duy nhất.

Những lưu ý khi sử dụng mộc hương để chữa bệnh

Để đảm bảo an toàn cho sức khỏe khi sử dụng mộc hương cần chú ý đến một số vấn đề sau:

• Không dùng dược liệu mộc hương cho trường hợp âm hư.
• Tuyệt đối không dùng dài ngày cho những người khỏe mạnh.
• Không dùng mộc hương khi chân khí suy yếu, có nhiệt, huyết hư mà táo.

Mộc hương điều trị bệnh dạ dày là phương pháp được nhiều người bệnh tin tưởng. Tuy nhiên, đối với người bệnh mãn tính, có dấu hiệu biến chứng, cách chữa này khó có thể cải thiện bệnh lý. Thay vào đó, nhiều chuyên gia khuyên rằng người bệnh nên sử dụng thảo dược tự nhiên an toàn, lành tính và không có tác dụng phụ.

Tuy nhiên, lựa chọn sử dụng thảo dược là vấn đề khiến người bệnh đau đầu. Hiện nay trên thị trường đã xuất hiện viên uống thảo dược “Dạ dày – tá tràng Metaherb”, bảo vệ sức khỏe dạ dày, ức chế sự phát triển của vi khuẩn HP. Thành phần có trong sản phẩm bao gồm: lá khôi, khổ sâm, cam thảo, tinh chất curcumin từ củ nghệ…có công dụng cải thiện triệu chứng bệnh lý dạ dày hiệu quả.

Những thông tin về dược liệu mộc hương mà bài viết cung cấp chỉ có giá trị tham khảo. Bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ hay những người có chuyên môn trước khi áp dụng bất cứ bài thuốc trị bệnh nào từ loại dược liệu này. Nếu còn bất cứ băn khoăn gì về cách sử dụng thảo dược này, người bệnh hãy liên hệ với chuyên gia Minh Thùy để được tư vấn chi tiết.