Thuốc tân dược là gì ? Liều dùng và cách sử dụng thuốc đúng cách

Sử dụng thuốc tân dược đúng cách có vai trò rất quan trọng trong điều trị bệnh. Nếu không nắm rõ được nguyên tắc cơ bản khi dùng thuốc tân dược, người bệnh có thể dùng sai làm giảm hiệu quả điều trị thậm chí gây nguy hiểm.

Để hiểu biết thêm về thuốc tân dược là gì ? Phân loại thuốc ? Liều dùng và cách sử dụng thuốc đúng cách. Bài viết của Gia công thực phẩm chức năng Life Gift sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về này.

1. Thuốc tân dược là gì ?

Thuốc tân dược (tên gọi khác thuốc tây hoặc hóa dược) là loại thuốc được nghiên cứu, bào chế từ nhiều nguồn gốc khác nhau như thực vật, động vật, khoáng vật, sinh phẩm … Dưới dạng tinh khiết, chưng cất hoặc một số chất bán tổng hợp thành.

Khác với thuốc Đông y, thuốc tân dược được sản xuất trên dây chuyền sản xuất đồng bộ, khép kín.

Sản phẩm từ thuốc tân dược đạt tiêu chuẩn chất lượng, đảm bảo an toàn vệ sinh theo các yêu cầu khắt khe của Bộ Y Tế.

Đồng thời, chất lượng sản phẩm trước và sau khi hoàn thiện thuốc tân dược đều phải trải qua các giai đoạn kiểm định từ nguyên liệu đầu vào và quy trình kiểm soát đầu ra. Điều lưu ý, các sản phẩm thuốc tân dược phải được cấp phép sản xuất, sử dụng lưu thông trên thị trường.

Thuốc tân dược bao gồm hai thành phần: nguyên liệu hóa dược và sinh học dùng làm thuốc; Thành phần hóa dược và sinh học. Tuy có mặt khác nhau về thành phần, nhưng chúng đều có chứa dược phẩm đã được xác định thành phần, công thức, độ tinh khiết và đạt tiêu chuẩn làm thuốc bao gồm cả thuốc tiêm được chiết xuất từ dược liệu, thuốc có kết hợp dược chất với các dược liệu đã được chứng minh về tính an toàn và hiệu quả.

Các dạng bào chế thuốc tân dược

Trên thị trường hiện nay đã có rất nhiều dạng bào chế ở nhiều thể trạng khác nhau. Cụ thể, thuốc tân dược có các dạng nổi bật sau:

• Các dạng thuốc thể rắn (thuốc bột, thuốc viên)
• Các dạng thuốc thể mềm (thuốc cao, thuốc mỡ, gel)
• Các dạng thuốc thể lỏng (dung dịch, hỗn dịch, nhũ dịch, siro)
• Các dạng thuốc uống (viên, bột, dung dịch, nhũ dịch, hỗn dịch)
• Các dạng thuốc tiêm (dung dịch, hỗn dịch, nhũ dịch, bột pha tiêm, dịch truyền)
• Các dạng thuốc dùng ngoài (thuốc bôi trên da, thuốc nhỏ lên niêm mạc, thuốc súc miệng)
• Các dạng thuốc đặt vào các hốc tự nhiên trên cơ thể (thuốc đặt hậu môn, thuốc trứng đặt âm đạo…)

2. Phân loại thuốc tân dược

Dưới đây là các cách phân loại thuốc tân dược được sử dụng phổ biến nhất.

Phân loại thuốc tân dược theo đối tượng điều trị

Dược lí nhi khoa, dược lí não khoa, dược lí phụ khoa, dược lý nam khoa

Phân loại thuốc tân dược theo cơ chế tác động của thuốc đến con người

Gồm dược lí di truyền, dược lí miễn dịch, dược lí phân tử.

Phân loại thuốc tân dược theo nhóm thuốc nghiên cứu:

• Nhóm thuốc tân dược có tác dụng đến hệ tiêu hóa của con người (thuốc điều trị loét dạ dày, thuốc nhuận tràng, thuốc điều trị tiêu chảy, thuốc làm tan sỏi mật, ..)
• Nhóm có tác dụng trên máy và hệ tạo máu con người (thuốc điều trị bệnh thiếu máu, thuốc điều trị bệnh rối loạn đông máu,…)
• Nhóm có tác dụng đến hệ tim mạch (thuốc tăng huyết áp, thuốc trị suy tim, thuốc trị rối loạn nhịp tim, thuốc giảm cơn đau thắt ngực,…
• Hormon và thuốc điều chỉnh các bệnh về rối loạn nội tiết
• Thuộc chất kháng khuẩn toàn thân (thuốc kháng sinh, thuốc chống nấm, thuốc kháng virus, các loại thuốc giúp tăng khả năng miễn dịch, các vaccine)
• Chống ung thư và điều hòa hệ miễn dịch
• Tác động đến hệ cơ xương (thuốc chống viêm thấp khớp, thuốc điều trị bệnh gout, thuốc ngủ, thuốc giảm đau,…)
• Tác động đến hệ thần kinh trung ương (thuốc mê, thuốc gây tế, thuốc an thần,…)
• Tác động trên hệ thần kinh thực vật của con người
• Dùng cho hệ hô hấp (thuốc ho ,thuốc hen)
• Dạng vitamin và khoáng chất
• Mang tính chất đào thải, giải độc tố.

3. Thuốc tân dược được điều chế như thế nào ?

Để điều chế thuốc tân dược, thiết kế dạng thuốc là khâu quan trọng quyết định chất lượng thuốc. Khi thiết kế dạng thuốc, phải xem xét mối tương quan giữa các thành phần trong dạng thuốc dưới sự tác động trực tiếp của kỹ thuật bào chế nhằm tìm ra phương án tối ưu cho từng sản phẩm.

Nguyên liệu

Đầu tiên cần phải nhắc đến là nguyên liệu. Nguyên liệu đầu vào để sản xuất các thuốc trên phải là cao dược liệu (bao gồm cả cao lỏng, cao đặc, cao khô) hoặc cao dược liệu phối hợp với bột dược liệu có tiêu chuẩn chất lượng nộp trong hồ sơ đăng ký thuốc đã được thẩm định đạt yêu cầu.

Theo đó, các nguyên liệu làm thuốc được hiểu rõ như sau:

• Dược chất (còn gọi là hoạt chất) là chất hoặc hỗn hợp các chất dùng để sản xuất thuốc, có tác dụng dược lý hoặc có tác dụng trực tiếp trong phòng bệnh, chẩn đoán bệnh, chữa bệnh, điều trị bệnh, giảm nhẹ bệnh, điều chỉnh chức năng sinh lý cơ thể người.
• Dược liệu là nguyên liệu làm thuốc có nguồn gốc tự nhiên từ thực vật, động vật, khoáng vật và đạt tiêu chuẩn làm thuốc.
• Tá dược là các chất không hoạt tính (dược lý hoặc sinh học) được lựa chọn để xây dựng công thức bào chế cùng với các thành phần hoạt chất khác của thuốc, nhằm mục đích xây dựng công thức bào chế thuốc.
• Vỏ nang (capsule) là một dạng bao bì nhỏ, thường được làm từ chất gelatin – một loại protein được tách từ collagen của da, xương của động vật hoặc gelatin từ thực vật, loại chất này sẽ hòa tan trong dạ dày.

Kỹ thuật bào chế

Sau khi lựa chọn, kiểm soát được nguồn gốc nguyên liệu thì bước kỹ thuật bào chế (Dạng thuốc – Dosage form) là bước tiếp theo. Nghĩa là sản phẩm cuối cùng của quá trình bào chế, trong đó dược chất được pha chế và trình bày dưới dạng thích hợp để đảm bảo an toàn, hiệu quả, thuận tiện cho người dùng, dễ bảo quản và giá thành hợp lý.

Dạng thuốc bào chế bao gồm: dược chất + tá dược + bao bì.

Ngoài ra, quá trình điều chế còn phụ thuộc một số các yếu tố bao gồm yếu tố ảnh hưởng đến quá trình giải phóng và hấp thu của dược chất trong cơ thể người bệnh như: đường dùng, lứa tuổi, tình trạng bệnh,….Và dựa theo tính chất lý hóa của dược chất cần lựa chọn tá dược, kỹ thuật bào chế, bao bì phù hợp nhằm đáp ứng tối đa yêu cầu của dạng thuốc.

4. Những lưu ý khi sử dụng thuốc tân dược

Cung cấp đầy đủ thông tin

Để tránh tính tương tác của thuốc, trước khi dùng thuốc tân dược hoặc dùng thêm một thuốc mới, bạn cần cung cấp các thông tin, các trạng thái đặc biệt của cơ thể cho bác sĩ kê toa.

Khi chưa rõ, bạn cần hỏi các câu hỏi liên quan đến thuốc bạn sẽ phải dùng, diễn biến bệnh tật khi dùng thuốc, cách theo dõi, chế độ ăn, uống, sinh hoạt,…

Dùng nước lọc/ nước ấm khi uống thuốc

Khoa học đã chỉ ra rằng, chỉ có nước lọc hoặc nước lọc ấm là loại nước dùng để uống thuốc tốt nhất. Đây là loại nước tốt nhất dùng để uống thuốc vì nó đã được diệt khuẩn, các chất tan như canxi, magiê, natri, kali đặc biệt những độc chất như thạch tín… Được loại bỏ hoặc ở ngưỡng cho phép. Do đó, khi uống thuốc với loại nước này sẽ không bị các chất hòa tan có trong nước tương tác với thuốc làm thay đổi tác dụng của thuốc. Với lượng nước này cũng đủ giúp đưa thuốc viên (viên nén hoặc viên nang) từ miệng xuống nhanh đến dạ dày, tan rã và hòa tan tạo dung dịch thuốc, sau đó trôi xuống ruột là vị trí dược chất sẽ hấp thu vào máu dẫn đến các cơ quan trong cơ thể cho tác dụng.

Không đột ngột ngừng sử dụng thuốc

Thuốc là một loại hóa chất có công dụng nhất định và có cả các tác dụng phụ, thường đã được biết đến và đánh giá trước khi đưa ra thị trường. Ngừng thuốc đột ngột có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng.

Không tự ý mua thuốc điều trị

Tự kê đơn điều trị dựa theo một đơn thuốc đã có từ trước có thể gây nguy hiểm. Phương pháp này chỉ được chấp nhận khi dùng cho các bệnh lành tính điều trị với thuốc không cần đơn thuốc bác sĩ.

Không nên nghiền nát, bẻ nhỏ thuốc tân dược

Một số quan niệm khác nghiền thuốc ra uống sẽ dễ uống hơn, đồng thời thuốc nhanh có tác dụng. Tuy nhiên đây là một trong những quan niệm hoàn toàn sai lầm. Bởi mỗi một loại thuốc có những mục đích riêng nên mọi người cần phải tuân thu cách đưa thuốc vào cơ thể đúng theo hướng dẫn của các dược sĩ.

• Nếu là thuốc viên nén, cần uống thuốc nguyên viên với nước đun sôi để nguội.
• Đối với dạng viên nén sủi bọt thì cần hòa tan thuốc hoàn toàn trong nước (pha đúng lượng nước trong tờ hướng dẫn sử dụng hoặc hướng dẫn của bác sĩ, dược sĩ), và uống hết.
• Một số dạng bào chế đặc biệt, thường là thuốc trị đau thắt ngực thì có hướng dẫn là ngậm, hoặc đặt dưới lưỡi, cho thuốc tan từ từ.
• Đối với thuốc viên nén nhưng để dùng ngoài (như thuốc đặt âm đạo), cần nhúng ướt viên thuốc trước khi dùng để tránh trầy xước niêm mạc âm đạo.

Không nên nằm khi uống thuốc

Một số trường hợp uống thuốc xong đi nằm hay uống thuốc ở tư thế nằm, đây là những cách uống thuốc sai lầm. Bởi thuốc chưa kịp xuống dạ dày, thuốc dễ bám vào vách thực quản, không làm giảm tình trạng bệnh mà còn gây kích thích thực quản, vì vậy dễ gây ho; viêm,… Lời khuyên dành cho mọi người nên ngồi hoặc đứng khi uống thuốc, sau đó khoảng chừng 10 – 15 phút mới nên đi nằm.

Lưu ý thời gian sử dụng thuốc

Cần tuân thủ theo lời hướng dẫn của các Dược sĩ đang hướng dẫn về thời gian cũng như liều lượng dùng thuốc. Trong trường hợp thuốc không có kê đơn, người bệnh nên đọc kỹ hướng dẫn sử dụng và xem kỹ về thời gian sử dụng thuốc lúc nào.

Trong trường hợp phải dùng đến nhiều loại thuốc để trị bệnh, các bạn nên tìm hiểu thật kỹ việc phối hợp trong cùng một thời điểm có gây hại hay gây ra những tác dụng phụ gì hay không. Nếu bắt buộc phải uống nhiều loại thuốc thì cần sắp xếp thời gian, số lần và cách kết hợp sao cho hợp lý. Thông thường, các loại thuốc khác nhau nên được uống cách nhau 1 giờ đồng hồ.

Đặc biệt, mọi người không nên uống bù thuốc, bởi điều này là gây hại làm cho nồng độ thuốc trong máu tại thời điểm uống thuốc tăng cao, rất nguy hiểm.

Không nên vận động sau khi dùng thuốc

Khi mới uống thuốc xong không nên vận động ngay. Vì sau khi thuốc đưa đến dạ dày, thời gian phải mất 30 – 60 phút thì thuốc mới phát huy tác dụng. Quá trình này cần có đủ lượng máu tham gia tuần hoàn.

Việc vận động ngay sau khi dùng thuốc thì tuần hoàn sẽ phải tăng cường lượng máu đến hệ vận động, làm giảm lượng máu đến các cơ quan nội tạng và làm giảm hiệu quả hấp thu thuốc.

Thông báo ngay khi thấy dấu hiệu bất thường

Nếu bạn thấy nghi ngờ những tác dụng có hại hoặc có gì bất thường hoặc cần biết thêm thông tin gì liên quan đến việc dùng thuốc, hãy thông báo và hỏi các dược sĩ hoặc đến cơ sở y tế.

Lời kết

Hiện nay, thuốc tân dược ngày càng nhận được nhiều sự quan tâm. Để có thể có được những sản phẩm bổ ích đó, không thể nhắc đến các cơ sở gia công thực phẩm chức năng.

Mong rằng với những thông tin mà chia sẻ về thuốc tân dược, Life Gift sẽ giúp bạn đọc có thêm nhiều thông tin hữu ích nhé. Đừng quên theo dõi các bài viết tiếp theo của chúng tôi để cập nhập thêm nhiều thông tin hữu ích về sức khỏe.