GS.TS Trần Ngọc Sinh – trưởng bộ môn tiết niệu học Trường ĐH Y dược TP.HCM, nguyên trưởng khoa ngoại – tiết niệu Bệnh viện Chợ Rẫy TP.HCM – cho biết:
– Ước tính cả nước hiện có hơn 8.000 người cần được ghép thận, 1.500 người cần được ghép gan, 6.000 người cần được ghép giác mạc và hàng trăm người đang chờ ghép tim, phổi, tụy tạng. Riêng tại Bệnh viện Chợ Rẫy hiện có hơn 1.000 người bị suy thận giai đoạn cuối đang chờ nguồn cho thận để được ghép thận.
Có một thực tế đau lòng là do nguồn cho tạng quá khan hiếm trong thời gian qua nên có những bệnh nhân đã tử vong vì không có tạng để ghép. Những người bị suy thận mãn giai đoạn cuối nếu được ghép thận thì chất lượng cuộc sống sẽ tốt hơn nhiều so với chạy thận nhân tạo hay lọc màng bụng, có thể hòa nhập lại với đời sống gần như bình thường.
Đã phát hành 114 thẻ
TS.BS Dư Thị Ngọc Thu (trái), trưởng đơn vị điều phối ghép các bộ phận cơ thể người tại Bệnh viện Chợ Rẫy, trao thẻ hiến tạng cho người dân đến đăng ký hiến tạng – Ảnh: Thùy Dương
Bệnh viện Chợ Rẫy đã phát hành thẻ hiến tạng đầu tiên từ ngày 28-10, tính đến ngày 6-11 đã phát hành 114 thẻ hiến tạng.
Thẻ hiến tạng đầu tiên đã trao cho PGS.TS.BS Nguyễn Trường Sơn, giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy, người thứ hai là tôi và người thứ ba là TS.BS Dư Thị Ngọc Thu, trưởng đơn vị điều phối.
“Ngoài ra, trong những ngày qua nhiều người dân đã tìm đến Bệnh viện Chợ Rẫy đăng ký thẻ hiến tạng, trong đó người trẻ nhất mới có 25 tuổi. Nhiều người dân cho biết họ đã có mong muốn được hiến tạng từ lâu nhưng nay mới có địa chỉ đến đăng ký. Chúng tôi trân trọng, cảm tạ về ý thức cộng đồng và nghĩa cử cao đẹp này” – GS.TS Trần Ngọc Sinh.
* Thưa giáo sư, vậy việc phát hành thẻ hiến tạng có ý nghĩa như thế nào với những người bệnh đang chờ được ghép tạng?
– Đầu tiên phải khẳng định việc phát hành thẻ hiến tạng là làm theo Luật hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác ban hành từ năm 2007. Bệnh viện Chợ Rẫy là bệnh viện đầu tiên trong cả nước phát hành thẻ hiến tạng.
Hiện Bộ Y tế cũng đang chuẩn bị phát hành thẻ hiến tạng trên toàn quốc thông qua Trung tâm Điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người thuộc Bộ Y tế đã thành lập cách đây một năm.
Ở các nước Đông Nam Á có chương trình ghép tạng từ mấy chục năm nay như Singapore, Malaysia, người ta đã phát hành thẻ này từ lâu.
Còn ở các nước phát triển trên thế giới, chuyện hiến một phần cơ thể mình để cứu giúp người khác đã trở thành hành động thường quy trong đời sống hằng ngày của người dân.
Một người sống chỉ cho được một quả thận hoặc một phần gan… Ở người đã bị chết não hay ngưng tim (những trường hợp tử vong do tai nạn hay tai biến mạch máu não), nếu có sự đồng ý trước có thể cho được ít nhất bảy người bệnh với thận, tim, gan, phổi, tụy của mình.
Quyết định phát hành thẻ hiến tạng của Bệnh viện Chợ Rẫy nhằm tăng cường ý thức của cộng đồng đối với những người đang chờ được ghép tạng. Đồng thời, việc phát hành thẻ hiến tạng cũng tìm và mở rộng nguồn cho tạng từ những người bị chết não hoặc đã ngưng tim, ngưng tuần hoàn.
Trước đây, Bệnh viện Chợ Rẫy ghép thận từ người cho thận còn sống hoặc đã chết não. Hiện Bệnh viện Chợ Rẫy đã chuẩn bị sẵn sàng cho ca ghép thận với nguồn cho từ người đã bị ngưng tim. Đây sẽ là ca ghép thận đầu tiên trên cả nước từ người cho đã bị ngưng tim.
Vừa qua, báo Tuổi Trẻ cũng nêu ra câu chuyện thực tế rất nhiều người bị thiếu nguồn tạng nên dẫn tới chuyện buôn bán tạng phủ. Điều này khó dập tắt được nếu không có nguồn hiến tạng để thực hiện ghép tạng.
* Có phải ai có thẻ hiến tạng cũng sẽ hiến được tạng?
– Người có thẻ hiến tạng chỉ hiến tạng trong trường hợp gặp tai nạn do rủi ro, não đã chết và không còn cơ hội hồi phục, hoặc tim và tuần hoàn đã ngừng.
Lúc đó, đơn vị điều phối sẽ gọi điện cho người nhà bệnh nhân, khi được sự đồng ý của người nhà bệnh nhân, đơn vị điều phối sẽ trình lên hội đồng ghép tạng của Bệnh viện Chợ Rẫy để có quyết định cuối cùng và chọn người nhận tạng phù hợp nhất. Sau đó kíp mổ sẽ lấy tạng và ghép.
Khi người hiến tạng điều trị tại một cơ sở khác ngoài Bệnh viện Chợ Rẫy, cơ sở y tế đó sẽ thông báo cho đơn vị điều phối để có thể đưa êkíp xuống cơ sở y tế đó lấy tạng. Người hiến tạng cũng phải đảm bảo những tiêu chuẩn như không mắc bệnh truyền nhiễm, tạng còn tốt, ở trong độ tuổi 18-60 tuổi (theo luật).
Hội đồng ghép tạng của bệnh viện sẽ xem xét tạng đó cho ai thông qua những tiêu chuẩn y khoa được công khai từ trước. Tạng đó sẽ được hiến hoàn toàn nhân đạo, người hiến không biết người nhận để đảm bảo tính khách quan, trong sạch. Đơn vị điều phối vừa tiếp nhận những người đăng ký hiến tạng vừa tiếp nhận những người đăng ký chờ ghép.
* Nguồn cho thận tại Bệnh viện Chợ Rẫy trong những năm qua chủ yếu từ những người cho còn sống? Việc này có những hạn chế gì?
– Tính từ năm 1992 khi Bệnh viện Chợ Rẫy tiến hành ca ghép thận đầu tiên, đến nay bệnh viện đã ghép được gần 400 ca nhưng chủ yếu nguồn cho thận từ người cho còn sống, trên 95% là người trong gia đình. Khi chưa có đơn vị điều phối ghép các bộ phận cơ thể người tại Bệnh viện Chợ Rẫy thì bệnh viện không nhận ghép cho những người cho còn khỏe mạnh, không cùng huyết thống.
Lý do là có đến 99% những người không cùng huyết thống, không phải người trong gia đình, đến Bệnh viện Chợ Rẫy xin hiến tạng có liên quan đến buôn bán.
Tại Việt Nam, từ năm 2008 Bệnh viện Chợ Rẫy cũng là bệnh viện đầu tiên trong nước thực hiện ghép thận từ người cho bị chết não. Dù hằng ngày có nhiều người hoặc do tai nạn hoặc do bệnh tử vong, nhưng có thể chưa biết về việc hiến tạng này nên đến nay mới chỉ có bảy trường hợp người chết não hiến thận. Số người có tấm lòng nhân đạo này thật sự vĩ đại và đã cứu 13 người.
Đăng ký hiến tạng ở đâu?
Có hai cách:
Một là đăng ký qua email theo địa chỉ , sau đó đơn vị sẽ gửi mẫu đơn xin hiến tạng đến để người hiến tạng điền vào. Sau khi làm đầy đủ thủ tục, đơn vị sẽ in thẻ hiến tạng và gửi chuyển phát nhanh đến địa chỉ của người hiến tạng.
Hai là người hiến tạng đến đơn vị điều phối ghép các bộ phận cơ thể người tại Bệnh viện Chợ Rẫy để được đăng ký và nhận ngay thẻ hiến tạng, liên hệ số điện thoại 08.39560139, hoặc số điện thoại nóng 24/24 giờ: TS Dư Thị Ngọc Thu, ĐT: 0913677016.
THÙY DƯƠNG thực hiện
Các kiểu mua bán thận trá hình
Mua bán thận, phủ tạng người hiện bị nghiêm cấm tại Việt Nam; việc hiến thận trong y học xuất phát từ lòng nhân đạo, không vụ lợi.
Thận để ghép cho người bệnh có từ các nguồn: người cho sống (người thân trong gia đình và người xa lạ), người cho chết não, hoặc buôn bán trái phép.
Nạn nhân mua bán thận chui ở Cần Thơ. Ảnh: NLĐ
Nguồn thận tại Việt Nam 99% từ người cho sống, chỉ đáp ứng được rất ít so với nhu cầu của người chờ ghép thận.
Riêng tại Bệnh viện Chợ Rẫy, danh sách bệnh nhân đang chờ thận để ghép lên tới 200 người.
“Chính vì nhu cầu bức thiết như trên, phát sinh tình trạng săn tìm thận từ nguồn không chính thống. Tất nhiên việc làm đó vô cùng tai hại, không chỉ là vấn đề kiện tụng rắc rối mà kẻ trong cuộc còn phải trả giá bằng chính tính mạng của mình”, bác sĩ Sinh nói.
Bác sĩ Sinh không thể quên được một trường hợp là nạn nhân của việc mua bán thận chui.
Cậu sinh viên tên L. đi bán thận cho một bệnh nhân người Việt Nam. Cả hai người ra nước ngoài để thực hiện phẫu thuật.
Sau đó, L. về Việt Nam và bị biến chứng nặng, phải nhập Bệnh viện Chợ Rẫy.
Dù các bác sĩ đã tận tình cứu chữa nhưng chàng trai trẻ rơi vào hôn mê, mất tri giác, sống đời sống thực vật, rồi…tử vong.
Giá bán một quả thận chỉ vài ngàn đô la Mỹ nhưng L. đã đánh đổi cả cuộc sống của mình.
Một trường hợp mua bán thận được dàn dựng vô cùng tinh vi, lên tới tận bàn mổ nhưng được các bác sĩ của Bệnh viện Chợ Rẫy phát hiện và ngưng lại kịp thời.
Chuyện xảy ra cách đây không lâu. Một người Việt Nam qua Mỹ định cư và bị suy thận. Anh này quay trở về Việt Nam, tìm lại lối xóm, gạ mua một quả thận của cô gái trẻ với giá 3.000 đô la Mỹ.
Cô gái bằng lòng, họ đã mua chuộc được một tờ giấy chứng nhận địa phương là có quan hệ họ hàng để được Bệnh viện Chợ Rẫy tiến hành phẫu thuật.
Khi người cho thận được đưa vào phòng mổ, vừa gây mê xong thì có điện thoại báo bà mẹ của cô gái phản đối.
Bà này cho biết cô gái kia dại dột đi bán thận chứ không hề có mối quan hệ huyết thống nào với tay Việt kiều Mỹ. Thế là mọi chuyện vỡ lở.
Điều bác sĩ Sinh nhấn mạnh, quy định của pháp luật vẫn còn quá nhiều kẽ hở. Nếu chỉ căn cứ vào tờ giấy có xác nhận địa phương chứng minh quan hệ họ hàng thì rất nhiều đối tượng mua bán thận có thể ngụy tạo được.
Chính vì thế, để quyết định có thực hiện một ca ghép thận hay không, tại Bệnh viện Chợ Rẫy, ngoài những giấy tờ, xét nghiệm theo quy định, bác sĩ Sinh phải trực tiếp sàng lọc, điều tra cả người cho và người nhận thận.
Xét nghiệm sơ sài, có thể…chết
Bác sĩ Sinh cho rằng một ca ghép thận muốn thành công đòi hỏi rất nhiều yếu tố. Chỉ cần một yếu tố không tương thích thì hậu quả xảy ra chỉ có thể là cái chết.
Một bệnh nhân đang được điều trị suy thận tại Bệnh viện Chợ Rẫy. Ảnh: Thanh Huyền.
Theo quy trình một ca ghép thận, trước tiên phải có người cho thận đi cùng với bệnh nhân để cả hai được tư vấn kỹ càng.
Người nhận không nên quá 60 tuổi, và sau khi ghép tiên lượng sống ít nhất phải trên 5 năm.
Người nhận thận nếu có bệnh truyền nhiễm phải chữa cho khỏi hẳn trước khi ghép thận.
Khi làm các xét nghiệm thử tính tương thích, miễn dịch học, cả người cho lẫn người nhận thận phải đáp ứng được khoảng 50 tiêu chuẩn .
Để trải qua tất cả các xét nghiệm này mất khoảng 1 tháng rưỡi.
Nếu thận từ người cho chết não, người nhận thận nằm trong danh sách chờ. Lúc có thận sẽ thử cấp tốc, bệnh nhân nào tương thích thì được chọn.
Thông thường, trong quá trình thử giữa người cho và người nhận thận tại Bệnh viện Chợ Rẫy, cứ 5 cặp chỉ có 1 cặp phù hợp.
Ngoài ra, người cho thận phải lớn hơn 18 tuổi và không quá 60 tuổi. Tất nhiên người cho thận cũng không được mắc bệnh truyền nhiễm.
2 quả thận của người cho phải bình thường, để chắc chắn khi còn một quả thận chất lượng cuộc sống không bị ảnh hưởng.
Tuy nhiên, khi mổ thận chui ở bên ngoài, các xét nghiệm được làm rất sơ sài, chỉ trong một ngày là hoàn tất.
Đó là lý do tại sao tỷ lệ tai biến của việc mua bán thận chui rất cao.
“Như trường hợp của anh sinh viên tên L. mà tôi vừa kể. Anh ta bị rối loạn đông máu nhưng không phát hiện ra. Ca mổ đã phải lặp đi lặp lại tới 5 lần khiến nạn nhân mất mạng.”, bác sĩ Sinh nói.
Để tránh tình trạng mua bán thận chui xảy ra, bác sĩ Sinh cho rằng phải có lối thoát cho nguồn cung ứng thận.
Việc cho thận chỉ có thể xuất phát từ lòng nhân đạo thuần túy.
Ở một số nước, trên bằng lái xe của họ có thể hiện luôn thông tin, chẳng may tai nạn xảy ra chủ phương tiện có đồng ý hiến thận hay một phần cơ thể cho y học hay không. Vì khi đó cái chết của anh ta không hề vô nghĩa bởi nó đem lại cuộc sống cho người khác.
Tất nhiên, thực hiện được điều này không phải dễ, còn tùy thuộc vào suy nghĩ, tập quán của từng quốc gia.
Bệnh viện Chợ Rẫy bắt đầu ghép thận từ năm 1992. Đến cuối năm 2013 bệnh viện này đã ghép cho 350 ca. 5 năm sau ghép thận, 95% người được ghép vẫn sống, chất lượng sống cao hơn chạy thận nhân tạo rất nhiều. Thậm chí, họ còn có thể có con ( bé lớn nhất đã được 10 tuổi).
Thanh Huyền
Tôi là Nguyễn Văn Sỹ có 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực thiết kế, thi công đồ nội thất; với niềm đam mê và yêu nghề tôi đã tạo ra những thiết kếtuyệt vời trong phòng khách, phòng bếp, phòng ngủ, sân vườn… Ngoài ra với khả năng nghiên cứu, tìm tòi học hỏi các kiến thức đời sống xã hội và sự kiện, tôi đã đưa ra những kiến thức bổ ích tại website nhaxinhplaza.vn. Hy vọng những kiến thức mà tôi chia sẻ này sẽ giúp ích cho bạn!