Tận diệt ong vò vẽ, mất người bảo vệ cho mùa màng

(SGTT) – Tổ ong vò vẽ vằn vện nhiều người gọi là tổ ong mặt quỷ, có độc tính cao và có thể gây chết người. Vì vậy, có nhiều người vô tình hay cố ý loại bỏ chúng dù sự thật rằng loại ong này ăn sâu rầy, giúp bảo vệ mùa màng.

• TPHCM: Gần Tết, bán rùa trái phép trên đường phố lại “nhộn nhịp”
• Du lịch sinh thái Lào: kế sinh nhai không còn là săn bắt động vật hoang dã

Cây sào lửa bắt ong vò vẽ

Vào một buổi tối, ông Nguyễn Quang, ở xã Xuân Quang 3, huyện Đồng Xuân, tỉnh Phú Yên, cầm bó đuốc, vác theo cây sào đi bắt ong vò vẽ. Đến nơi ông Quang buộc bó đuốc vô cây sào rồi mồi đuốc cháy đưa cây sào đuốc lên tổ ong vò vẽ.

Ông Quang “miệng nói tay làm”: Nhìn từ xa tổ ong vò vẽ vằn vện như mặt quỷ, dù to hay nhỏ chỉ có một cửa ra vào. Cửa tổ ong bằng ngón tay cái, khi đốt đuốc đưa lên miệng cửa thì hằng ngàn ong vò vẽ từ trong tổ bay ra, có con lao vào bó đuốc chết cháy, có con bị ngọn lửa đốt cháy cánh rớt xuống đất. Chỉ có cách này mới bắt được ong vò vẽ, còn ban ngày mà đi đốt đuốc bắt ong là rất nguy hiểm.

Nhìn lên chỗ bó đuốc đang cháy, hàng trăm con ong đang chết cháy và rụng cánh rớt xuống đất, ông Quang nói tiếp “Ong vò vẽ hung dữ, ban ngày mình đứng từ xa cầm cây sào lửa giơ lên chưa đến miệng tổ, ong ‘bắt hơi người’ (mùi mồ hôi) cả bầy lao ra tấn công. Có người bỏ chạy, nó theo về đến nhà, chui vô buồng ngủ nó cũng theo. Các loại ông khác chích như kim tiêm, còn ong vò vẽ chích như đinh ‘đóng’ vô da thịt.

Ông Mạnh Bình người phụ với ông Quang vác thang tre, khi đốt cháy đàn ong bắc thang leo lên bắt tổ, chia sẻ ong vò vẽ chỉ cần “đóng” một mũi là nóng- lạnh, nằm đắp mềm rên liền. Có người khi bị ong vò vẽ đuổi chạy lặn xuống sông, một con bay theo phát tín hiệu cả bầy lao đến bay quần trên mặt nước chờ người đang lặn trốn ngoi đầu lên nó “đâm” nọc độc vô đầu đau như cây củi bủa trên đầu bủa xuống.

Ngoài ra, ngòi của ong vò vẽ khác với ong mật, nó không có ngạnh, nhờ đó chúng có thể “đâm” nhiều lần cho hết nọc đọc mà không bị mất ngòi. Còn ong mật thì vòi có ngạnh, chích một lần dính ngòi lại trên da thịt con người, vì vậy, sau khi chích ong bị “rách đít” bay về tổ, con ong đó sau sẽ chết. “Ong vò vẽ hung dữ khi mình phá tổ, còn không thì nó vẫn hiền như các loại ong khác”, ông Bình nói.

Tổ ong vò vẽ mà ông Quang, ông Bình đốt đuốc bắt, làm tổ trên mái nhà người quen. Thời gian qua, chủ nhà đi làm ăn xa không về quê, ngôi nhà bỏ hoang, ong vò vẽ làm tổ gần cửa ra vào, sợ đứa con gái học lớp 4 đang ở với ông bà nội gần đó chạy đi chạy về… nguy hiểm nên bà nội đứa bé nhờ ông Quang bắt tổ ong.

Bí quyết bắt ong “bằng lửa” này, mấy năm trước ông Quang đi hái cà phê ở Đắk Lắk vô tình thấy một người đi bắt ong vò vẽ làm mồi nhậu, ông học lóm. Ông Quang cũng nhận định cách bắt “bằng lửa” tận diệt đàn ong cả ngàn con, kể cả lứa ong cha mẹ và lứa con non.

Còn đối với ong khác như ong ruồi, ong lỗ, chỉ cần phà khói thuốc vào tổ, cầm chà lá đập nhẹ chúng bay… “Thời gian qua cánh đàn ông ở các vùng quê hay bắt ong vò vẽ làm mồi nhậu. Do bổ dưỡng nên nhiều người rảo khắp vùng gò đồi săn lùng bắt ong vò vẽ theo kiểu tận diệt, vì vậy, các vùng gò đồi trước đây có nhiều tổ ong vò vẽ nay hiếm thấy”, ông Quang tâm sự.

Thuốc bảo vệ thực vật tàn sát ong vò vẽ

Ong vò vẽ làm tổ to bằng cái thúng, màu xám, chúng tha hàng ngàn viên bùn đất về làm tổ. Ong vò vẽ thường làm tổ nơi lộ thiên, trên cành cây hay bụi cây, có khi làm tổ trong mái nhà. Tổ ong là nơi nuôi dưỡng trứng, nhộng nên chúng rất quyết liệt trong việc bảo vệ tổ.

Thức ăn chủ yếu của ong vò vẽ là các loài côn trùng và sâu rầy, từ đó, góp phần bảo vệ mùa màng, thụ phấn bầu bí. Một tổ ong vò vẽ có đến hàng ngàn con nhưng cực hiếm. Nay nhiều người tàn sát ong vò vẽ không chỉ làm mồi nhậu mà khi phun thuốc bảo vệ thực vật giết chết ong vò vẽ, vì thế ruộng lúa bị sâu hại tấn công, cây trái mất mùa.

Ông Lê Chí Thuận, ở xã Xuân Phước, huyện Đồng Xuân nói, ông để ý nhiều lần thấy, khi lúa giai đoạn mạ sâu xuất hiện cắn phá lúa thì ong vò vẽ tìm đến ăn sâu, nọc độc ong vò vẽ chích vào sâu nái (một loại sâu xanh ăn lá) to bằng ngón tay cái chết tại chỗ. “Có lần tôi phun thuốc trừ bệnh đạo ôn cho lúa, ong vò vẽ đang ăn sâu dính thuốc ngã xuống nước chết. Còn bữa tôi phun thuốc trị vàng lá trên bàu rau muống, tay quơ vòi trên cao, ong vò vẽ tha con sâu bay qua, trúng thuốc rớt xuống chết. Đâu phải một người phun, cả cánh đồng hàng trăm người phun thuốc vô tình tàn sát ong vò vẽ và các loại ong khác”, ông Thuận nói.

Cũng chính vì ong vò vẽ bị tàn sát bởi cách bắt bằng sào lửa, chết nhiều vì thuốc bảo vệ thực vật và các loại ong khác cũng ngã gục vì thuốc bảo vệ thực vật nên nông dân trồng bầu bí mất mùa vì không ra trái. Bà Trần Thị Hiền, cũng ở xã Xuân Phước cho hay “Mùa này bà thường trồng giàn bí bầu sau hè ăn tết. Bầu bí ra bông không thấy con ong nào bay đến giúp thụ phấn bầu bí”.

“Trồng giàn bí ngô ra bông nào héo bông nấy không đậu một trái biết ơn. Cũng bí ngô loại giống bí ngô bánh xe này mấy năm trước một dây bí ra 5-7 trái, ăn không hết còn phải cho bớt”, bà Hiền nói.

Theo ông Nguyễn Lê Lanh Đa, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Phú Yên, ong và các loài thụ phấn khác có vai trò rất quan trọng đối với cây trồng và môi trường sống tự nhiên. Nếu không giải quyết được vấn đề thuốc bảo vệ thực vật và nhiều tác nhân do con người gây ra đang giết ngày một nhiều ong và các loài thụ phấn sẽ dẫn đến sự suy giảm nhanh của quần thể ong và các loài thụ phấn, gây phương hại cho sức khỏe con người và mất cân bằng hệ sinh thái.

Mạnh Hoài Nam