Con người có bao nhiêu cảm xúc?

Cảm xúc là một thứ vô cùng khó nắm bắt, đặc biệt khi chúng ta giao tiếp với những người xung quanh. Chúng ta không thể tồn tại mà không có cảm xúc nhưng hiếm khi dừng lại để suy nghĩ xem xét về những khía cạnh của nó. Đó là một câu hỏi đã làm cho các nhà khoa học, triết học bỏ ra rất nhiều thời gian để nghiên cứu.

Học thuyết về cảm xúc

Ngay từ đầu thế kỷ IV TCN, Aristotle đã cố xác định số lượng các cảm xúc cơ bản. Theo quan điểm của ông, cảm xúc được chia làm 14 dạng cơ bản nhất là: sợ hãi, tự tin, giận dữ, bằng hữu, bình tĩnh, thù địch, xấu hổ, vô liêm sỉ, đáng thương, tử tế, đố kỵ, căm phẫn, tranh đua và coi thường.

Khoảng thế kỷ thứ 20, với sự phát triển của ngành tâm lý học, những khái niệm này đã được mở rộng ra nhất nhiều. Theo nhà tâm lý học Robert Plutchick, có tất cả hơn 90 định nghĩa về “cảm xúc” đã được đưa ra.

Trong những năm gần đây, các nhà tâm lý học đã cố gắng nhận ra và phân loại cảm xúc theo kinh nghiệm và những quan điểm của xã hội. Đáng ngạc nhiên thay khi suy nghĩ về những cảm xúc đơn giản nhất, đa số các nhà tâm lý học đều nói rằng chúng thực sự ít hơn so với cái mà bạn nghĩ.

Hệ thống mã hóa hành động trên khuôn mặt của Eckman

Nhiều nhà nghiên cứu đã đặt ra câu hỏi cho Plutchik về mô hình của ông và lập luận rằng những cảm xúc phụ của ông thường có thể thay đổi bởi văn hóa và xã hội. Họ nhấn mạnh rằng, để một cảm xúc trở thành nền tảng, nó phải dựa trên kinh nghiệm phổ biến của tất cả các nền văn hóa.

Để giải thích vấn đề này, nhà tâm lý học Paul Ekman đã tạo ra cái mà ông gọi là hệ thống mã hóa hành động trên khuôn mặt (FACS), một mô hình đo lường và đánh giá các chuyển động của cơ mặt, cũng như mắt và đầu. Dựa trên nguyên lý của mình, Ekman đề xuất rằng có bảy hình thức biểu cảm phổ biến nhất của tất cả mọi người trên thế giới: hạnh phúc, buồn bã, bất ngờ, sợ hãi, giận dữ, ghê tởm và coi thường.

Trong khi công việc của Ekman giúp làm nổi bật các tác động của “tự nhiên hoặc nuôi dưỡng” đối với các phản ứng cảm xúc, phần lớn lý thuyết của ông đều bị chỉ trích. Năm 2004, ông đề xuất rằng những kỹ thuật tương tự có thể được sử dụng như một phương tiện phát hiện nói dối.

4 loại cảm xúc không thể thay đổi được

Tiếp theo công trình của Ekman, vào năm 2014, một nhóm nghiên cứu tại Đại học Glasgow đã xác định được các cảm xúc trên nét mặt không phụ thuộc bởi ảnh hưởng từ văn hóa và xã hội.

Những gì các nhà nghiên cứu tìm thấy là một số cảm xúc nhất định cùng gợi lên một phản ứng trên khuôn mặt. Ví dụ như sợ hãi và ngạc nhiên có sự tham gia của các cơ mặt giống nhau. Tuy đại diện cho hai cảm xúc nhưng chúng có thể xem là một. Tương tự, có thể áp dụng cho sự ghê tởm và giận dữ, hưng phấn và sốc.

Dựa trên những phát hiện của họ, các nhà khoa học đã làm giảm số lượng cảm xúc xuống chỉ còn bốn, đó là: hạnh phúc, buồn bã, tức giận và sợ hãi.

Ngoài điều này, họ còn lập luận rằng việc trải qua hàng ngàn năm dưới ảnh hưởng của văn hóa và xã hội, các biến thể phức tạp hơn của cảm xúc đã được hình thành và phát triển.

Các biểu hiện trên khuôn mặt chủ yếu là do yếu tố sinh học (sinh ra đã có) trong khi các biểu cảm tinh tế và phức tạp chủ yếu do ảnh hưởng xã hội (những thứ mà chúng ta ảnh hưởng từ văn hóa, học được và phát triển theo thời gian).

Điều này cho chúng ta biết gì?

Cảm xúc và cách chúng ta trải nghiệm, biểu đạt chúng có lúc rất rõ ràng cụ thể nhưng cũng có lúc mập mờ, đan xen. Tuy nhiên các cảm xúc cơ bản, cho dù có bao nhiêu loại, đều đóng vai trò nền tảng cho hệ thống cảm xúc tinh tế và phức tạp mà con người đã, đang và tiếp tục trải qua.

Tìm hiểu thêm thông tin chi tiết tại: Đi tìm mục đích của cảm xúc