Rối loạn nội tiết có thể ảnh hưởng đến các quá trình trong cơ thể như trao đổi chất, hô hấp, sinh đẻ, vận động và khả năng tình dục. Vì vậy, trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng và cách chẩn đoán rối loạn nội tiết một cách cụ thể hơn.
Hệ Nội tiết
Hệ Nội tiết là một hệ thống gồm nhiều cơ quan và tuyến tiết ra các hormon để cung cấp cho cơ thể sử dụng trong các chức năng khác nhau. Trong cơ thể, có khoảng 50 loại hormon có tác dụng hỗ trợ cho quá trình trao đổi chất, tăng trưởng, phát triển, chức năng tình dục, sinh sản, giấc ngủ, tâm trạng, huyết áp và cân bằng nội môi.
Rối loạn nội tiết là gì?
Rối loạn nội tiết xảy ra khi mức độ hormon trong máu tăng hoặc giảm quá nhiều, dẫn đến các biểu hiện như thay đổi cân nặng, giảm ham muốn tình dục và xuất hiện mụn trứng cá. Các triệu chứng này phụ thuộc vào loại hormon gây ra sự mất cân bằng. Rối loạn nội tiết ảnh hưởng đến nhiều chức năng của cơ thể, vì vậy việc điều trị sớm là cần thiết để duy trì sức khỏe tốt hơn.
Các tuyến nội tiết thực hiện chức năng sản xuất hormon.
Vùng nằm dưới đồi có trách nhiệm điều chỉnh nhiệt độ cơ thể, cảm giác đói, tâm trạng và tiết ra hormon từ các tuyến khác. Ngoài ra, nó còn điều khiển sự khát nước, giấc ngủ và ham muốn tình dục.
Tuyến yên được xem là tuyến kiểm soát chính, có khả năng kiểm soát toàn bộ các tuyến và tạo ra các kích tố kích thích tăng trưởng.
Tác động lên việc kiểm soát lượng canxi trong cơ thể, tuyến cận giáp đóng vai trò quan trọng.
Sản xuất insulin trong tuyến tụy có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát mức đường trong máu.
Tuyến giáp có chức năng sản xuất hormon liên quan đến quá trình đốt cháy calo và điều chỉnh nhịp tim.
Tuyến thượng thận có chức năng sản xuất các hormon điều chỉnh ham muốn tình dục và cortisol – hormon gây căng thẳng.
Tuyến tùng, còn được gọi là tuyến gò má, có chức năng sản xuất melatonin, một chất có tác động đến quá trình ngủ.
Buồng trứng, chỉ có ở phụ nữ, sản xuất các hormone sinh dục nữ gồm estrogen, testosterone và progesterone.
Tinh hoàn, chỉ có ở nam giới, chịu trách nhiệm sản xuất hormone sinh dục nam testosterone và tinh trùng.
Một số tình trạng bệnh liên quan đến rối loạn nội tiết
Bệnh tiểu đường là tình trạng khi lượng đường trong máu tăng cao do cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không đáp ứng tốt với insulin. Nếu không kiểm soát được lượng đường trong máu, bệnh tiểu đường có thể gây ra các triệu chứng như khát nước, tiểu nhiều, đói nhanh, thay đổi cân nặng, vết loét lâu lành, cảm giác tê hoặc ngứa ở bàn tay và bàn chân, mệt mỏi và mờ mắt.
Bệnh cường giáp là hiện tượng mà tuyến giáp sản xuất quá nhiều hormon. Hormon tuyến giáp có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh sử dụng năng lượng trên toàn cơ thể. Người bị cường giáp thường trải qua những triệu chứng như nhịp tim nhanh hoặc không đều, khó ngủ, hồi hộp, mệt mỏi, tiểu nhiều, giảm cân, thèm ăn và bướu cổ.
Bệnh suy giáp là một tình trạng xảy ra khi tuyến giáp không sản xuất đủ hormon. Đây là một bệnh thường gặp và có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Các triệu chứng của bệnh suy giáp bao gồm: cảm thấy mệt mỏi, nhạy cảm với lạnh, nói chậm, mí mắt sụp, mặt sưng, da khô, nhịp tim chậm, co cơ bắp, lú lẫn, táo bón và tăng cân.
Hội chứng Cushing là tình trạng mà cơ thể sản xuất quá nhiều hormon cortisol. Cortisol có tác dụng giúp cơ thể đối phó với căng thẳng, điều chỉnh quá trình trao đổi chất và duy trì áp lực máu ổn định. Tuy nhiên, việc cơ thể sản xuất quá nhiều cortisol có thể dẫn đến những triệu chứng như tăng cân, sự teo cơ ở tay chân, tích tụ mỡ ở vùng giữa hai vai, cơ thể yếu đuối, tình trạng mờ mắt, giảm khả năng sinh sản và ham muốn tình dục, mệt mỏi cùng với da dễ bị bầm tím.
To đầu chi là tình trạng cơ thể sản xuất một lượng hormon tăng trưởng quá nhiều, dẫn đến phát triển bất thường của xương, cơ quan và các mô xung quanh. Các triệu chứng thường gặp của to đầu chi bao gồm: tay hoặc chân to, sự thay đổi các đặc điểm trên khuôn mặt như hàm nhô ra, da dày hoặc khô, đổ mồ hôi nhiều và có mùi cơ thể, giọng nói trầm hơn.
Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) là tình trạng cơ thể bị mất cân bằng trong quá trình sản xuất hormone sinh dục, gây ra những vấn đề liên quan đến buồng trứng và ảnh hưởng đến sức khỏe. Các triệu chứng thường gặp bao gồm chu kỳ kinh nguyệt không đều, việc xuất hiện mụn, rụng tóc, tăng cân hoặc khó giảm cân, và sạm da.
Sự phát triển sớm của cơ quan tuyến yên gây ra việc tiết ra hormon giới tính sớm, làm cho quá trình dậy thì diễn ra sớm.
Hoạt động không hiệu quả của tuyến thượng thận dẫn đến sự thiếu hụt hormone cortisol, gây ra tác động tiêu cực đến sức khỏe.
Suy tuyến yên: cơ thể sản xuất không đủ hormon trong tuyến yên.
Tuyến yên cường tuyến: cơ quan này sản xuất quá nhiều hormon cho cơ thể. (4).
Có các loại rối loạn nội tiết khác nhau tùy theo tuyến nội tiết, các loại hormon liên quan của từng tuyến.
Triệu chứng các bệnh lý nội tiết
Triệu chứng rối loạn nội tiết đa dạng và phụ thuộc vào sự mất cân bằng của từng tuyến nội tiết.
Cơ thể bất ổn về nội tiết sẽ thể hiện thông qua nhiều dấu hiệu và triệu chứng khác nhau (5). Những biểu hiện này phụ thuộc vào việc hoạt động không bình thường của các loại hormone hoặc tuyến nào đó, và có ảnh hưởng đến tất cả mọi người, bao gồm cả nam và nữ.
Tăng cân và xuất hiện bướu mỡ giữa hai vai.
Không rõ lý do vì sao cân nặng giảm.
Nhức nhối, cơ thể suy nhược, đau nhức cơ, khớp cứng hoặc phồng.
Có thể tăng hoặc giảm nhịp tim.
Cơ thể bài tiết mồ hôi nhiều hơn, cảm giác nhạy cảm với nhiệt độ lạnh hoặc nóng.
Cảm giác khó tiêu hoặc tiểu nhiều, cảm thấy khát liên tục và luôn đói nhanh.
Cải thiện sự khao khát tình dục, trạng thái buồn rầu, căng thẳng, lo lắng hoặc không thoải mái.
Tóc mỏng, dễ gãy và mờ mắt…
Các biểu hiện do sự thay đổi nội tiết sẽ phản ánh các tình trạng bệnh đa dạng. Người bệnh cần tới bác sĩ khám nếu có bất cứ thay đổi nào trong cơ thể để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
2. Ở trẻ em
Trẻ em bắt đầu tiết ra hormon giới tính khi đến tuổi dậy thì. Một số trẻ dậy thì muộn sẽ trải qua quá trình này theo cách thông thường, tuy nhiên cũng có một số trường hợp trẻ bị thiểu năng về sinh dục, có những dấu hiệu thường gặp như sau:
Chiều dài của tay và chân không đồng đều so với tỉ lệ cơ thể.
Tuyến vú ở nam phát triển lớn hơn bình thường là hiện tượng nữ hóa tuyến vú, có nguyên nhân là mất cân bằng nội tiết giữa hai tuyến: giảm testosterone và tăng estrogen.
Kinh nguyệt không xuất hiện.
Mammary glands không phát triển.
Tăng trưởng kéo dài chậm chạp.
Nguyên nhân của các rối loạn Nội tiết
Các hormon trong cơ thể của con người thay đổi suốt cuộc đời, thậm chí có thể biến đổi trong cùng một ngày. Có một số khoảng thời gian đặc biệt khi sự thay đổi hormon rõ rệt, bao gồm: tuổi dậy thì, thai kỳ và mãn kinh.
Có một số lý do khiến hormon có thể thay đổi vào các thời điểm không thường. Thường xuyên gặp nhất là: căng thẳng do stress, sử dụng thuốc, corticoid. Những nguyên nhân này thường dẫn đến những tác động tạm thời, có thể được điều chỉnh bằng cách thay đổi thuốc hoặc giảm căng thẳng.
Các bệnh mạn tính liên quan đến các rối loạn hormon thường xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Thông thường, những rối loạn hormon có ý nghĩa bệnh lý do các nguyên nhân như sự xuất hiện của khối u, chấn thương hoặc phá hủy các tuyến nội tiết, và các bệnh tự miễn.
Chẩn đoán các bệnh về nội tiết
Triệu chứng của rối loạn nội tiết có sự đa dạng, tùy thuộc vào từng tuyến nội tiết. Một số triệu chứng có thể gây nhầm lẫn với các triệu chứng của các bệnh khác. Xét nghiệm sẽ giúp bác sĩ chẩn đoán đúng tình trạng bệnh ở từng giai đoạn.
Công cụ chẩn đoán hình ảnh bao gồm việc sử dụng siêu âm, chụp CT, chụp MRI và đánh giá khối u.
Kiểm tra các biến đổi gen đáng ngờ gây tăng nguy cơ mắc bệnh nội tiết hoặc ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.
Điều tra huyết thanh để xác định mức độ nồng độ hormone.
Nếu cơ thể có những triệu chứng bất thường, người bệnh nên đến bác sĩ nội tiết khám để tìm ra nguyên nhân gây rối loạn nội tiết ảnh hưởng đến sức khỏe.
Điều trị rối loạn nội tiết
Có nhiều phương pháp điều trị rối loạn nội tiết gây ảnh hưởng đến sức khỏe, bác sĩ sẽ chỉ định những phương pháp điều trị thích hợp tùy vào từng tình trạng bệnh. Khi có tình trạng thiếu hụt hormon, phương pháp điều trị chính là sử dụng các hormon thay thế. Cách bổ sung hormon có thể thông qua đường uống hoặc đường tiêm, tùy thuộc vào loại thiếu hụt. Ví dụ, các trường hợp bệnh nhân bị suy tuyến giáp thường được điều trị bằng hormon giáp tổng hợp, còn các trường hợp thiếu hormon tăng trưởng thường được điều trị bằng hormon tăng trưởng tổng hợp tiêm. Đối với những trường hợp bệnh nhân có dư thừa hormon trong máu gây các triệu chứng, phương pháp điều trị sẽ tùy vào nguyên nhân. Ví dụ, khi bệnh nhân có khối u tiết prolactin làm tăng prolactin máu, bác sĩ thường chỉ định thuốc uống để teo nhỏ khối u và chỉ định phẫu thuật khi cần thiết.
Ăn đa dạng các loại thực phẩm giàu protein như: bơ, hạnh nhân, đậu phộng, hạt mắc ca, cá hồi… để bổ sung dưỡng chất cần thiết cho cơ thể, ngăn rối loạn nội tiết.
Phương pháp ngăn ngừa tình trạng nội tiết bị rối loạn
Có nhiều bệnh lý rối loạn hormon không thể ngăn ngừa, nhưng việc thay đổi thói quen ăn uống và lối sống lành mạnh có thể giúp cải thiện sức khỏe và giữ cân bằng hormon trong cơ thể, bao gồm:
Hãy duy trì trọng lượng cơ thể ở mức phù hợp.
Chế độ ăn khoa học và cân bằng được áp dụng.
Thực hiện việc rèn luyện cơ thể theo lịch trình đều đặn.
Giảm áp lực và lo lắng.
Hãy ngủ đủ giấc, tuân thủ thời gian và tránh thức khuya.
Không hút thuốc.
Nếu có, hãy kiểm soát các bệnh lý mạn tính.
Khoa Nội tiết của Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM được biết đến với đội ngũ bác sĩ xuất sắc, nhiều kinh nghiệm, luôn nhiệt tình thăm khám và áp dụng phương pháp điều trị hiệu quả cho các bệnh rối loạn nội tiết, bệnh tuyến giáp và tiểu đường. Đội ngũ bác sĩ này giúp đảm bảo sức khỏe của người bệnh một cách an tâm.
Rối loạn nội tiết gây ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Vì vậy, khi cơ thể có bất kỳ biểu hiện không bình thường nào, người bệnh cần đến bác sĩ chuyên khoa Nội tiết – Đái tháo đường để được khám, tìm ra nguyên nhân và có phương pháp điều trị sớm nhằm bảo vệ sức khỏe tốt hơn.
Tôi là Nguyễn Văn Sỹ có 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực thiết kế, thi công đồ nội thất; với niềm đam mê và yêu nghề tôi đã tạo ra những thiết kếtuyệt vời trong phòng khách, phòng bếp, phòng ngủ, sân vườn… Ngoài ra với khả năng nghiên cứu, tìm tòi học hỏi các kiến thức đời sống xã hội và sự kiện, tôi đã đưa ra những kiến thức bổ ích tại website nhaxinhplaza.vn. Hy vọng những kiến thức mà tôi chia sẻ này sẽ giúp ích cho bạn!
