Chẩn đoán là gì?

Chẩn đoán là một thuật ngữ y tế để xác định bệnh của bệnh nhân từ các dấu hiệu và triệu chứng.

Chẩn đoán dựa trên kiểm tra y tế của bệnh nhân. Bước đầu tiên của quy trình chẩn đoán là thu thập thông tin về lịch sử y tế của bệnh nhân. Các câu hỏi cụ thể được hỏi cho bệnh nhân hoặc những người biết về tình trạng của bệnh nhân để có thể cung cấp thông tin chính xác về lịch sử của tình trạng của người bệnh.

Bước tiếp theo là kiểm tra lâm sàng của bệnh nhân. Nếu cần thiết, các thông tin chuyên sâu được thu thập, như xét nghiệm máu, điện tâm đồ, X quang, chụp cộng hưởng từ, v.v..

Chẩn đoán có thể là:

• Chẩn đoán xác định – chẩn đoán hướng đến một kết luận. Chẩn đoán được thực hiện trên cơ sở các triệu chứng và đặc điểm của bệnh được xác định rõ ràng bởi bác sĩ. Đây là chẩn đoán cần thiết nhất để đưa ra quyết định can thiệp hoặc điều trị, nhưng có sự phụ thuộc vào kinh nghiệm của người thầy thuốc.
• Chẩn đoán loại trừ – chẩn đoán bằng cách loại trừ. Phương pháp được sử dụng khi các triệu chứng quan sát thấy ở bệnh nhân là điển hình của hai hoặc nhiều bệnh. Bác sĩ lập một danh sách tất cả các bệnh có thể gây ra các triệu chứng đã xác định và bắt đầu các xét nghiệm đặc biệt để loại bỏ từng giả định sai, bắt đầu từ một bệnh có khả năng nhất. Quá trình chẩn đoán này có thể mất vài ngày hoặc vài tuần.
• Chẩn đoán aethiologica – chẩn đoán nguyên nhân. Nó dựa trên nguyên nhân chính xác của bệnh. Các chẩn đoán nguyên nhân là khó khăn, dựa theo nhiều quy luật, loại trừ, hoặc sau khi thực hiện các thăm khám đặc biệt cần thiết.
• …

Tiên lượng là gì?

Tiên lượng là một dự đoán có tính khoa học về khả năng phát triển của bệnh và kết quả của nó. Tiên lượng bao gồm dự đoán:

• Sự phát triển của các triệu chứng – bao gồm những loại (và nhanh như thế nào) các triệu chứng và dấu hiệu sẽ xấu đi, hoặc cải thiện, hoặc biến mất hoặc chúng sẽ ổn định theo thời gian;
• Chất lượng cuộc sống – kỳ vọng về khả năng của bệnh nhân để thực hiện các hoạt động hàng ngày của mình;
• Biến chứng – biến chứng tiềm ẩn, mức độ nghiêm trọng, xác suất xảy ra, các vấn đề sức khỏe liên quan;
• Khả năng sống sót.

Tiên lượng dựa trên kiến ​​thức về quá trình điển hình của một bệnh nhất định, trạng thái thể chất và tinh thần của bệnh nhân, các bệnh kèm theo (nếu có), điều trị theo quy định và các yếu tố phụ thuộc vào trường hợp khác.

Một tiên lượng đầy đủ bao gồm thời gian dự kiến, kết quả và mô tả về sự phát triển của bệnh (cải thiện tiến triển, tiến triển xấu đi, khủng hoảng đột ngột, không thể đoán trước, v.v.).

Các tiên lượng là chính xác cho một số lượng lớn bệnh nhân (một quần thể), nhưng thông tin thống kê là không đủ khi nói đến một bệnh nhân (một cá thể). Ví dụ, nếu 70% bệnh nhân hồi phục hoàn toàn sau một bệnh nhất định, thì cần phải có một tiên lượng cụ thể cho từng bệnh nhân để xác định liệu họ có thuộc về 70% này hay không.

Sự khác nhau giữa chẩn đoán và tiên lượng

• Chẩn đoán là một thuật ngữ y tế để xác định bệnh của bệnh nhân từ các dấu hiệu và triệu chứng của nó.
• Tiên lượng là một dự đoán khoa học về khả năng phát triển của bệnh và kết quả của nó.
• Chẩn đoán dựa trên lịch sử y tế của bệnh nhân, khám lâm sàng và nếu cần – trên các xét nghiệm chuyên sâu hoặc thăm khám đặc hiệu. Tiên lượng dựa trên kiến ​​thức về quá trình điển hình của một bệnh nhất định, trạng thái thể chất và tinh thần của bệnh nhân, các bệnh kèm theo (nếu có), điều trị theo quy định và các yếu tố phụ thuộc vào trường hợp khác.
• Chẩn đoán liên quan đến tình trạng hiện tại của bệnh nhân, trong khi tiên lượng liên quan đến sự phát triển trong tương lai của tình trạng của bệnh nhân.

Tiên lượng và Dự báo có khác nhau không?

• Prediction hay tiên lượng là dùng tham số để giải thích một biến cố trong tương lai. Ví dụ như dùng các yếu tố như hệ số lây nhiễm và cơ cấu dân số để hiểu dịch đang xảy ra như thế nào và dùng đó để giải thích rằng ảnh hưởng của dịch bệnh sẽ là như thế nào.

• Forecasting hay dự báo là sử dụng dữ liệu quá khứ để ước tính xác suất một biến số xảy ra trong tương lai. Chẳng hạn như dùng số ca nhiễm hàng ngày trong tháng qua để dự báo số ca nhiễm tháng tới với một xác suất nào đó.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương – Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh