Thuốc tránh thai khẩn cấp: viên thuốc sáng hôm sau (morning-after pill)

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu các loại morning-after pill khác nhau, cách lựa chọn và các tác dụng phụ có thể xảy ra.

Morning-after pill là gì?

Morning-after pill là loại thuốc tránh thai khẩn cấp mà phụ nữ có thể dùng 3 – 5 ngày sau khi quan hệ tình dục không an toàn.

Có thể dùng thuốc tránh thai khẩn cấp sau khi quan hệ tình dục vì nhiều nguyên nhân, bao gồm:

• Quên sử dụng biện pháp tránh thai chính
• Bao cao su bị rách hoặc bị tuột
• Không xuất tinh ra ngoài kịp thời
• Quan hệ tình dục ngoài ý muốn không an toàn
• Bị tấn công tình dục hoặc cưỡng hiếp

Có nhiều loại thuốc tránh thai khẩn cấp, trong đó có loại chứa levonorgestrel hoặc loại chứa ulipristal.

Thuốc tránh thai khẩn cấp hoạt động chủ yếu bằng cách ngăn cản quá trình rụng trứng, ngăn cản quá trình thụ tinh và ngăn cản trứng đã thụ tinh làm tổ trong thành tử cung. Theo Mayo Clinic, quá trình thụ tinh có thể xảy ra đến 5 ngày sau khi quan hệ tình dục.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (World Health Organization – WHO), khoảng 1,2 đến 2,1% những phụ nữ uống thuốc tránh thai khẩn cấp chứa levonorgestrel đã mang thai, trong khi đó tỉ lệ này ở phụ nữ uống thuốc tránh thai khẩn cấp chứa ulipristal là 1,2%.

WHO cho biết thêm rằng mọi người phải uống thuốc càng sớm càng tốt sau khi quan hệ tình dục không an toàn – lý tưởng nhất là trong vòng 3 ngày (72 giờ). Mặc dù một số thuốc có thể vẫn hoạt động đến 5 ngày (120 giờ) sau khi quan hệ tình dục không an toàn nhưng hiệu quả sẽ kém hơn.

Luôn đọc thông tin thuốc trên bao bì, vì lời khuyên về cách thức và thời điểm dùng thuốc là khác nhau giữa các nhãn hiệu.

Thuốc tránh thai khẩn cấp không làm gián đoạn thai kỳ nên sẽ không làm sảy thai. Ngoài ra, quan hệ tình dục không an toàn sau khi uống thuốc cũng không có tác dụng tránh thai. Nếu có ý định quan hệ tình dục, nên bắt đầu hoặc tiếp tục các biện pháp tránh thai thông thường.

Cách chọn loại thuốc

Chọn đúng loại thuốc tránh thai khẩn cấp có thể tăng hiệu quả tránh thai.

Một số tài liệu trước đó cho rằng thuốc tránh thai khẩn cấp chứa levonorgestrel có thể kém hiệu quả hơn ở những phụ nữ có chỉ số khối cơ thể (Body mass index – BMI) cao. Một nghiên cứu trên tạp chí Contraception được công bố vào năm 2017 đã lưu ý rằng một số trường hợp béo phì và có chỉ số BMI trên 30 sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp có thể bị giảm hiệu quả.

Nghiên cứu này cũng nói rằng các bác sĩ vẫn nên cung cấp thuốc tránh thai khẩn cấp chứa levonorgestrel cho tất cả phụ nữ, bất kể cân nặng hay chỉ số BMI. Nghiên cứu cũng khuyến cáo về việc tư vấn và hướng dẫn thêm cho những người bị béo phì.

Tuy nhiên, theo Tổ chức Kế hoạch hóa gia đình Hoa Kỳ (Planned Parenthood), thuốc tránh thai khẩn cấp chứa ulipristal có thể là biện pháp tránh thai hiệu quả cho những phụ nữ có chỉ số BMI cao hơn. Những người có chỉ số BMI cực cao có thể cân nhắc tránh thai khẩn cấp bằng vòng tránh thai chứa đồng.

Thuốc tránh thai khẩn cấp chứa levonorgestrel có bán tại các hiệu thuốc, nhưng một số nhãn hiệu yêu cầu đơn thuốc nếu người sử dụng là nữ giới từ 16 tuổi trở xuống.

Sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp chứa ulipristal cũng yêu cầu chỉ định của bác sĩ.

Tùy thuộc vào nhãn hiệu, đôi khi có thể sử dụng thuốc tránh thai hằng ngày với liều lượng khác nhau như một biện pháp tránh thai khẩn cấp dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.

Tác dụng phụ

Các tác dụng phụ tạm thời của thuốc tránh thai khẩn cấp bao gồm:

• Kinh nguyệt thất thường
• Đau vú
• Chóng mặt
• Đau đầu
• Chuột rút
• Buồn nôn
• Nôn

Thuốc tránh thai khẩn cấp sẽ mất tác dụng nếu bị nôn trong vòng 3 giờ sau khi uống. Bất kỳ ai bị nôn sau khi uống thuốc tránh thai khẩn cấp nên uống một liều thay thế.

Thường xuyên sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp có thể gây ra hiện tượng kinh nguyệt thất thường. Hãy thử thai nếu kinh nguyệt không xuất hiện trong vòng 3-4 tuần sau khi sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp.

Có nhiều biện pháp tránh thai khác để tránh thai thường xuyên hoặc liên tục.

Mặc dù thuốc tránh thai khẩn cấp khá an toàn nhưng một số trường hợp không nên sử dụng nó, bao gồm:

• Dị ứng hoặc nhạy cảm với các thành phần của thuốc
• Phụ nữ đang mang thai

Các bác sĩ không khuyến cáo sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp chứa ulipristal cho phụ nữ có thai và cho con bú, vì chưa có bằng chứng về sự an toàn đối với thai nhi hoặc trẻ sơ sinh.

Theo một số thông tin thuốc từ Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (Food and Drugs Administration – FDA), một số động vật mang thai đã gặp phải tác dụng phụ sau khi dùng ulipristal acetat trong ba tháng đầu của thai kỳ.

Thuốc tránh thai khẩn cấp chứa levonorgestrel không có hại trong thời kỳ mang thai, tuy nhiên không nên sử dụng nếu biết mình đang mang thai. Phụ nữ đang cho con bú có thể dùng thuốc tránh thai khẩn cấp chứa levonorgestrel vì không có tác dụng phụ nào được biết đến đối với trẻ sơ sinh.

Nếu xuất hiện tình trạng ra máu âm đạo kéo dài hơn một tuần, đau bụng dưới hoặc đau vùng chậu dữ dội, hãy liên hệ với bác sĩ vì những triệu chứng này có thể là dấu hiệu của chửa ngoài tử cung hoặc sảy thai.

Vòng tránh thai chứa đồng

Một biện pháp tránh thai khẩn cấp khác là vòng tránh thai chứa đồng (Intrauterine device – IUD). Đây là một biện pháp được thực hiện bởi bác sĩ nhằm đưa dụng cụ vào tử cung để tránh thai.

Theo Tổ chức kế hoạch hóa gia đình Hoa Kỳ, IUD chứa đồng có hiệu quả 99,9% khi được đặt vào tử cung trong vòng 5 ngày (120 giờ) kể từ khi quan hệ tình dục không an toàn.

Lợi ích khác của IUD chứa đồng là ngoài tác dụng tránh thai khẩn cấp, nó còn có hiệu quả tránh thai lên đến 10 năm.

Bất kỳ ai đang cân nhắc sử dụng biện pháp tránh thai khẩn cấp nên nói chuyện với bác sĩ để lựa chọn biện pháp phù hợp.

Câu hỏi:

Tôn giáo của tôi không cho phép phá thai. Biện pháp tránh thai khẩn cấp có phải phá thai không?

Trả lời:

Các bác sĩ và nhà khoa học cho rằng thuốc tránh thai khẩn cấp chủ yếu hoạt động bằng cách ngăn cản quá trình rụng trứng diễn ra.

Thuốc tránh thai khẩn cấp và IUD cũng ngăn cản trứng đã thụ tinh làm tổ trong thành tử cung. Không có biện pháp tránh thai khẩn cấp nào có thể tác động đến trứng đã làm tổ.

Các bác sĩ và chuyên gia coi việc phá thai là kết thúc thai kỳ đang tồn tại. Các biện pháp tránh thai khẩn cấp không hoạt động theo cách này.

– Holly Ernst, PA-C –

Câu trả lời đại diện cho ý kiến của các bác sĩ. Tất cả nội dung đều mang tính chất cung cấp thông tin và không được coi là lời khuyên y tế.

Xem thêm:

• Những điều cần biết về biện pháp tránh thai khẩn cấp
• Các tác dụng phụ có thể xảy ra khi sử dụng biện pháp tránh thai khẩn cấp
• Hướng dẫn lựa chọn biện pháp tránh thai khẩn cấp
• Cách xử lý khi vô tình uống phải 2 viên thuốc tránh thai hằng ngày
• Tình trạng nôn sau khi uống thuốc tránh thai hằng ngày và cách xử trí